Bij De Heen in de gemeente Steenbergen ligt het historische sluizencomplex Benedensas. In de jaren 1960 kwam het Benedensas op de Rijksmonumentenlijst te staan. Het was het tweede waterbouwkundige kunstwerk op de lijst, na het Lely-gemaal bij Medemblik.
Binnenhoofd en schutkolk op de Vliet
Het Benedensas behoorde samen met het Bovensas tot de werken van de afdichting van de Roosendaalse en Steenbergse Vliet. In 1818 benoemde koning Willem I een commissie die de afsluiting van de Vliet moest voorbereiden. Twee jaar later was deze ‘commissie Wijnmalen’ klaar met zijn werk en kon het Heemraadschap De Roosendaalsche en Steenbergsche Vliet worden opgericht om de plannen ten uitvoer te brengen.
Blik over de waaierdeur en de rolbrug op het buitenhoofd
De voorzitter van de voorbereidende commissie, Pieter Karel Wijnmalen, burgemeester van Steenbergen, werd de eerste dijkgraaf. In 1822 begon de bouw aan beide sluizen, Benedensas en Bovensas. In februari 1824 volgde de (min of meer) officiële opening van de schutsluis aan het Benedensas. Behlave als schutsluis voor de scheepvaart, diende het waterwerk ook voor de ontwatering van de omliggende polders.
Zicht van buiten op het buitenhoofd
Verdergaande ontginningen van het gebied stroomopwaarts zorgde ervoor, dat de sluiscapaciteit op een gegeven moment niet meer voldoende was voor de ontwatering van het gebied. Daarom werd er in de jaren 1883-1884 een aparte spuisluis aangelegd, met zes kokers voorzien van houten waaierdeuren, een ijzeren buitenschuif tegen het vloedwater en een houten binnenschuif om het water niet te laten dalen tot onder het normale peil. De sluis was ontworpen door de Bossche spoorwegingenieur A.C. Broekman.
Plattegrond, met dubbele puntdeuren en waaierdeuren (rechts, direct achter de rolbrug)
De schutsluis is een bijzonder gaaf voorbeeld van negentiende-eeuwse sluizenbouw. Het hoge buitenhoofd heeft twee vloeddeuren en twee ebdeuren. Het binnenhoofd heeft twee waaierdeuren. Vlak voor de waaierdeurkassen ligt een rolbrug over de sluis. In 1913 is de sluis aanzienlijk vergroot: de schutkolk werd 70 m lang en 25 m breed.
Zijaanzicht van de sluis
Begin jaren ’60 was het buitenhoofd aan een grondige restauratie toe. Dankzij het ijveren van architect Steur, was Monumentenzorg bereid 50% van de kosten op zich te nemen, waardoor de kostbare waaierdeuren in hun oorspronkelijke staat konden worden hersteld.
Sinds 1987 zijn de getijden op het Volkerak en Zoommeer weggevallen en daarmee de functie van de sluizen. De schutsluis wordt in de zomer nog gebruikt om het indringen van blauwalg op de Vliet te voorkomen.
Op 28 maart organiseert het waterschap een open dag bij de monumentale sluis van Benedensas ter gelegenheid van de afronding van het werk aan de schutsluis en de heropening van de vaarweg op 1 april.
De sluis heeft een extra deur gekregen, die normaal gesproken op de waterbodem ligt en alleen tevoorschijn komt als de waterberging Volkerak-Zoommeer wordt ingezet.
Ook de dijk ernaast is klaar. Deze dijk is op innovatieve wijze versterkt om straks het water tegen te houden. De waterberging Volkerak-Zoommeer is een project van Ruimte voor de Rivier van Rijkswaterstaat.
W. v.d.Rijken
zei op 2 maart 2016 om 11:10
in 1957 Ma vergeten op benedensas..........is dat intressant genoeg ?????
Annemarie van Geloven
bhiczei op 2 maart 2016 om 13:25
Dit klinkt als het begin van een spannend verhaal! We horen graag de rest.
W. v.d.Rijken
zei op 2 maart 2016 om 17:53
Laatste reis doen Pa met het schip buiten op de muur .Wat onenigheid met de afspraken en misverstanden .op een gegeven moment vertrokken s,avonds om 20.00 uur.Ma niet aan boord wegens een afscheid feestje aan de andere zijde op de sluis bij Crist v. Deurzen (had een Winkeltje). gaan varen en op laadp[laats bij het lagzaam zetten van de motor niemand naar boven vanuit de woning . Dus Pa alleen afgemeerd en zag bij binnenkomst geen Ma aan boord ...Dus vergeten op het Benedensas. Dus (Ma) heeft daar de nacht door gebracht bij Crist v.Deurzen , en is s,morgen naar Kortgene gekomen
Annemarie van Geloven
bhiczei op 3 maart 2016 om 10:03
Dat is inderdaad een mooi schippersverhaal uit een tijd dat er nog geen mobiele telefoons waren.. Je ziet het helemaal voor je! Achteraf zijn dat soort misverstanden wel leuk om na te vertellen, maar op het moment zelf..
W. v.d.Rijken
zei op 3 maart 2016 om 13:03
Dit was in 1957 .Pa had begin van dat jaar in Doornik (Tournai in Belgie. ) met zijn linker wijsvinger tussen de tanden van de ankerlier gezeten . Daar moest gevaren worden om geld voor onderhoud te verdienen (Pa was zetschipper). Zo kwam ik aan boord .In de bietencampagne werd er altijd suikerbieten gevaren. Dit maal op Roosendaal. even met de ;ADRIANUS liggen wachten in Roosendaal Schip schoon gemaakt in het laadruim en verder buiten het benedensas voor wat de bedoeling was met de laatste reis bieten . Deze moest de andere ochtend geladen worden. Op het betaalkantoor was de enige telefoon ,dus rond 19.00 uur kreeg Pa de toestemming (na een redelijke discusie met de schipper van de ;CORJO C.Stravers) om deze reis te doen , maar dat schip lag na sluitingstijd binnen de sluis. Kon dus de andere morgen niet in Kortgene zijn om die laatste bieten te laden . Dus wij naar het schip .....Pa vraagt aan mij .....is Ma aan boord. Ik denk het wel want de binnen verlichting is uit. Verder niet gekeken ..Motor starten , draden los en varen met de schijnwerper aan om de vaargeul te verlaten richting Kortgene. Wat toch ong. 8 uurtjes varen was. Ik om als jonge snotneus om 22.00 uur naar bed. Pa is dan met goed tij (voorstroom )om +_ 03.30 uur op zijn laadplaats.Stop[t de motor (en dan komt Ma normaal gezien naar boven voor assitentie).....schip vast gemaakt , motor stil gezet . Komt Pa in de woning en zie geen Jurk, sokken en onder jurk hangen over de stoel in de roef(woning)........dus 1e reactie Ma vergeten . En net wat je schrijft Annemarie geeg communicatie alleen via de vaste telefoon . Dus Pa S,mogens bij de havenmeester aldaar met het benedensas (betaalkantoor )getelefoneerd .......dus ma had na het afscheidsfeest van een binnen de sluis varend familielid de nacht daar door gebracht. Ma van haar zijde Kwam tussendoor even zeggen op het betaalkantoor ...ik ga naar boord (En dat waren allemaal goede vrienden van elkaar ) Maar ging het feestje aanvullen bij Crist aan de overzijde van de sluis . Die zegt op een moment ...ik ga naar boord want dadelijk is Theo (Pa) vertrokken . Algemeen gelach ........en die gaat zonder jou niet varen . Ma op de sluisdijk gaan kijken en zag ons half in de uitvarende geul gaan. Dus die heeft toen daar geslapen .
Annemarie van Geloven
bhiczei op 3 maart 2016 om 16:27
En die gaat zonder jou niet varen..., dat zal uw moeder nog vaak hebben moeten horen.. U schrijft heel beeldend en neemt de lezer mee naar een schippersfamilie in hun werkende leven. Al lezend reis je mee op het schip!
W. v.d.Rijken
zei op 3 maart 2016 om 23:14
Bedankt voor het compliment ......Maar iedereen heeft zijn eigen uitstraling EN Schrijf techniek Annemarie. Daar is heel wat water door de Maas gestroomd voor dat dit verhaal verwaterde. Anderzijds.........Zo vader zo zoon . Ik de schrijver is getrouwd in April 1969 en in November ook mijn 1,5 Kootje van de linker wijsvinger kwijt ............en je raad het al ..tussen de ankerlier op mijn eigen schip s, morgens om 6 uur in Zutphen aande kade met anker ophalen.Is na 1 maand via een operatie verwijderd Omdat men eerst had geprobeerd het stukje vinger terug te plaatsen .Ook na ong. 3jaar mijn eigen vrouw ook vergeten mee te nemen . Ik dacht die voorin bij de luierwas van onze stamhouder ..........maar zij was achter de kleine sluis in Wemeldinge wat in kopen doen bij een kruidenier ,.Dus toen in 1972 wel Marifoon (communicatie van schip naar schip) aan boord . Dus 3 km buiten Wemeldinge op de Oosterschelde maar langzaan gaan doen . Mijn vrouw kwam met de buurman mee varen .......Dus werden wij herrenigd. En leven nog samen .
W. v.d.Rijken
zei op 3 maart 2016 om 23:20
Verder in antwoord op je opmerking ...........ons geloof zit wel aardig diep ,maar wel zo realistisch mogelijk uit je ervaring Dat wij onze ENGEL bewaarder steeds in het achterhoofd hebben . Ook dat Pa toen Ma vergeten was hij de reatie had ........het schip ligt vast tegen de wal zodat Ma niet te water kon zijn gevallen!
Annemarie van Geloven
bhiczei op 4 maart 2016 om 11:24
Zo vader, zo zoon.. Elke beroep kent zijn eigen specifieke bedrijfsongevallen, u hebt ons inzicht gegeven in het leven van een schipper. Nog een lang leven samen!
W. v.d.Rijken
zei op 6 maart 2016 om 22:37
Mijn vader heeft ook een tijdje suiker lading van Roosendaal naar Zevenbergen vervoerd. Dat ging dan ook via de Steenbergse vliet ..........via de Appelzak (geul voor de Moerdijk om in de Rode Vaart naar Zevenbergen te komen. Omdat de opslag ruimte in Roosendaal te klein was . De ADRIANUS lade toen ongeveer 200 ton . Dit schip was bij Boot in Alfhen a/d Rijn gebouwd met een lengte van 36,52 en Breedte 5,36. Dit schip is later 250 ton geworden door kalfdekken (verdeping) aan te brengen . Dus ook wat meer inkomen kreeg. nog een vraag ....heeft deze sait nog belang bij de foto van deze ms. ADRIANUS. en hoe gaat dat ????
Helena
zei op 6 maart 2016 om 23:59
Interessante verslagjes over sluizen en over het leven van schippersfamilies.
Bij het lezen van de echtgenote die de luierwas voorin spoelde dacht ik aan een voorouder die de luierwas in het gangboord spoelde en daarbij haar evenwicht verloren zal hebben en overboord sloeg. Het is al ca. 100 jaar geleden dat dit gebeurde...ze had nooit leren zwemmen ..helaas verdonken dus.
W. v.d.Rijken
zei op 7 maart 2016 om 09:46
Hier boven wikken en beschikken zij!!!........Zo ook een kennis van ons uit Vreeswijk . Op de Belgische Leie opvarend .....zegt Ma tegen Pa gatt de vlaggenstok (op het achterschip ) wel onder de brug door .........Ik denk het wel zegt Pa .........de kleinste van enkele kinderen schiet als een schicht naar buiten ...om de vlaggenstok alsnog weg te halen . Valt jammerlijk buitenboord . Pa laat snel de roeiboot zakken ..............en op enkele meters van de in het water spartelende jongen ............verdwijnt hij onder water . Echt mistroostig voor diegene die ermee geconfronteerd word!
Annemarie van Geloven
bhiczei op 7 maart 2016 om 12:04
Ja, het leven kan soms keihard zijn..
@W. vd. Rijken, leuk als u het BHIC een foto van de Adrianus toestuurt. U kunt een scan van deze foto sturen naar info@bhic.nl. Zet u bij het onderwerp 'forum-Sluis Benedensas
