Hallo Cees,
De watermolens op Herlaar waren eigendom van de Heren van Herlaar.
Het archief van de Heren van Herlaar over de jaren 1400 tot 1600 is onder gebracht bij het famililiearchief van Merode Westerlo en ligt in het Rijksarchief in Brussel, het betreft hoofdzakelijk de rentmeester-rekeningen van 1417 tot 1598 en twee inventarisstukken over de molens van 1570 en 1571.
Over de periode van 1600 tot 1800 ligt het archief van de Heren van Herlaar in Regionaal Archief Het Markiezenhof in Bergen op Zoom, omdat de markies van Bergen op Zoom tevens heer van Herlaar was.
Van beide archieven heb ik een schaduwarchief aangelegd

Hallo Cees,
Daar hoef je niet meer op te wachten
ze staan reeds op mijn website de regesten van de Schepenbankprotocollen zie :

http://home.hccnet.nl/jefvanveldhoven/

Beste Cees,
voor zover ik weet (en hier in huis kan terugvinden) is er geen archief van Ricalt van Merode bewaard gebleven, noch een huisarchief van Nieuw Herlaer.

Op onze site staan inmiddels al een heleboel indexen op het archief van de schepenbank van Sint-Michielsgestel, maar of en wanneer er meerdere transcripties komen op de site "Van Papier naar Digitaal" is mij niet bekend.


Met vriendelijke groeten,

watermolens St Michielsgestel.

De naamlijn van mijn voorouders komt van "van de Ven(ne). Govertje Govaerts van de Venne ( gedoopt 1605 in 's Hertogenbosch) huwde met Peter Daniel Sebastiaen van Heijst uit Tilburg. Diens broer werkte op de volmolen te St Michielsgestel. Voorvaders van Govertje van de Venne waren ook molenaar te St Michielsgestel. Bijvoorbeeld Gerard van de Venne "de Moelder" voor 1539 en zijn zoons Jooste en Laureijs rond 1539. Pachtheer was blijkbaar Ricalt van Merode. Is zijn archief of dat van "Nieuw Herlaer" ergens opdat mogelijk via de huurcontracten of ontvangen pachtsommen vast te stellen is van wanneer tot waneer wie pachter was van de molens?

Cees van de Ven.
(cees.vandeven@home.nl)

NB is al bekend wanner de transcripties van de schepenacten St Michielsgestel ong 1520-1560 op VPND komen?

was eerst in bezit van Frans-Jacob van de MORTEL (° 1723)

Een ander aspect wat in dit kader mogelijk van belang kan zijn :

In de periode 1838/1850 is er een vennootschap actief geweest onder de naam "Naamlooze Maatschappij tot invoering de zijdeteelt in Noord-Braband" gevestigd te St.Michiels Gestel.

Omtrent deze vennootschap is een boekje aanwezig in het BHIC wat ik jaren geleden heb ingezien.
Een der aandeelhouders, hoe kan het ook anders, was lid van de kon.familie (waarom zou je zijde halen uit China als je in Nederland ook kan verkrijgen?).

Van deze vennootschap heb ik het aandeelbewijs nr:526 (2e serie) groot HFL.100,= in bezit, uitgegeven 'den eersten Julij 1842'!! De naam van de houder hiervan is weggehaald maar de plaats waar men woonde Amsterdam is nog goed leesbaar.

Als ik mij goed kan herinneren ging het hierbij om de 'moerbij-boom' en de daarbij behorende rupsen. Het bleek evenwel geen echt succes.

Dit soort van vennootschappen zijn op meerdere plaatsen in Holland alsook in de zuidelijke Nederlanden, waartoe Nrd-Brabant & Limburg behoort, opgericht geweest.

MvG

Hallo,
Ik heb een reactie over adelijk huis de Broumeer in St Michielsgestel.
Bij het onderzoek van mijn voorouders kwam ik het volgende tegen.
Misschien heeft u hier iets aan.
Jan Matijs(en) Smits koopt op 18 aug. 1685 het adellijk huis de Brouwmeer te St.Michielsgestel. Op 11 juni 1694 verkopen Jan's weduwe met de kinderen Jacobus, Matthijs, Adriaen, Maria (huisvrouw van Martinus vanWoestenburg), Johannes en Gerardus Smits de Brouwmeer, dat op dat momentverhuurd werd aan Isaak Herman Elsevier, aan Hendrick van Eyl.
groet van Hans Smits

Even een zijdelingse opmerking over watermolens nabij Halder en Herlaar voor diegenen, die hierin interesse hebben.

In het onlangs verschenen prachtige boekwerk van ir. Piet-Hein van Halder over watermolens in Noord-Brabant, noemt de auteur drie verdwenen watermolens onder Halder (hfdst.35 pag. 149-151):
1. een runmolen met een rad, gelegen op de Dommel, die achter kasteel Nieuw-Herlaer liep
2. een volmolen/oliemolen met twee raderen, gelegen op de Molenstroom bij kasteel Nieuw-Herlaer
3. een graanmolen met twee raderen en twee steenkoppels op de Molenstroom.
Deze drie molens waren eigendom van de heren en vrouwen van de heerlijkheid Herlaer.

U kunt dit boek bij het BHIC op de locatie Den Bosch inzien.

In het stuk wordt gesproken over de gehuchten Herlaar, Pettelaar, Ruimel een een deel van Kaatsenburg; echter de kern/gehucht MAASKANTJE staat er niet bij.
Bij mijn weten behoort/behoorde het gehucht/wijk MAASKANTJE ook tot de 'oude' gemeente St.MichielsGestel.
Uit mijn geheugen gezegd : viel ook de Dungense Molen onder de schepenbank van St.MichielsGestel (toenmalig genoemde "aan de Dungense Kant").

Verder is er een verschil tussen de gemeente St.MichielsGestel en de parochie St.MichielsGestel.
Ik weet nl. dat mijn grootouders woonden in de gemeente St.MichielsGestel echter vielen onder de parochie van DenDungen (alwaar ze ook begraven zijn).

Verder behoorde tot Herlaer ook niet de watermolen aan de Dommel??

Geachte heer van de Mortel,

Uit het digileggersysteem van het kadaster blijkt dat de erfgen. van Bowier (art. nr. 655) het huis Brouwmeer (kad. nr F380) hebben verkocht aan J.M. Diepen (art nr 923) fabrikant uit Den Bosch. In 1859 staat er bij de erfgen. Diepen (artnr 1362) Amotie oftewel sloping bij F380.
Johannes Benediktus Hyachintus van de Mortel (artnr 614), lid van de 2e kamer en woonachtig in Den Bosch en gehuwd met Johanna Cornelia van Rijckevorsel had wel onroerend goed in Sint-Michielsgestel o.a. F391 en F392 (weilanden) vlak bij het Brouwmeer.
Uit de bevolkingsregisters en de huisnummerregisters van die tijd blijkt dat zij niet op Brouwmeer hebben gewoond.


m.vr. gr.
Jef van Veldhoven

Geachte heer Van Veldhoven,
interessante informatie van U.
Het echtpaar van de Mortel-Ransecremers waren de grootouders van Van de Mortel- Van Rijckevorsel.
In 1861 was de familie in het bezit van De Gele Hoeve in Rosmalen.
Het huis Heerenbeek is mij niet bekend.
Wellicht waren ze nog wel eigenaar van de Brouwmeer, maar verhurden ze het destijds?
Wellicht kunt U mij hier meer informatie over verstrekken?
Als Uw info klopt, dan staat het fout in het Ned. Patriciaat.
Met groet,
R.J. van de Mortel

Beste heer van de Mortel,

Volgens mij zijn uw gegevens betreffende Brouwmeer en de familie van den Mortel niet juist.
De familie van den Mortel was eigenaar van de Brouwmeer omstreeks 1780, in de ligger van Sint_Michielsgestel van 1785 (BHIC 5039 89 folio 116 staat vermeld :
De heer Franciscus Jacobus van de Mortel, als in huwelijk hebbende Vrouwe Johanna Maria Ranscremers tot zijn bezit behoorde o.a. PN 204 het huis Brouwmeer met de hoven.
Deze gegevens zijn ook in overeenstemming met de gegevens, zoals vermeld in Taxandria 1895 : het geslacht van de Mortel I t/m V 209: 227; 244; 273, 310 en waar ook staat dat wat op blz 274 staat vermeld : "Zij stierf den 10 juli 1861 te Sint-Michielsgestel op het huis "de Brouwmeer", moet zijn : te Rosmalen op Heerenbeek.
Op Brouwmeer woonden geen van de Mortel's omstreeks 1861 - 1900.

m.vr. gr.

Jef van Veldhoven

Dat klinkt aannemelijk, meneer Van de Mortel; 1861 als jaartal voor de afbraak.

Interessante toevoeging overigens, dat Van de Mortel en Bowier elkaar kenden. Het geeft dit verhaal een nieuwe dimensie.

Geachte mevrouw,
Dank voor Uw reactie.
ik heb mijn informatie uit het familiearchief.
Daarnaast vermeldt ook het Nederlands patriciaat, dat mijn overgrootmoeder, mevrouw van de Mortel- van Rijckevorsel in 1861 op kasteel/huis de Brouwmeer is overleden.
Daarna is de familie verhuisd naar landgoed de Gele Hoeve in Rosmalen.
Dus mogelijk was dat ook het moment van afbraak?
Van de Mortel en Bowier waren overigens goede bekenden van elkaar onder meer via de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap.
Met vriendelijke groet,
R.J. van de Mortel

Beste R. van de Mortel,

Bedankt voor uw reactie. Letterlijk staat er "rond 1850", dat is wat minder precies dan in 1850. Het zou best kunnen dat er in 1861 nog bewoning geweest is. Onze primaire bron was C.Th. Kokke, Inventaris van het archief der gemeente Sint-Michielsgestel (SMG, 1949), p. 21. Kokke zegt daar dat Brouwmeer "midden vorige eeuw" zou zijn afgebroken. Vermoedelijk is zijn bron een artikel van A. Sasse van Ysselt geweest is in Taxandria (1912), p. 48-55, dat helemaal aan de eigenaren van Brouwmeer is gewijd (daar komen de Vande Mortels/Van Rijckevorsels overigens niet in voor, maar ze zouden best huurders geweest kunnen zijn).

Sasse van Ysselt eindigt met de laatste koop door Jan Bowier in 1836, vervolgt dat het "later" in eigendom komt van een Bossche fabrikant Jan Diepen, wiens weduwe het huis dan laat afbreken (behalve het duifhuis, waar dan weer een artikeltje over verschenen is in Brabants Heem, maar de auteur daarvan neemt ook aan dat de afbraak in het derde kwart van de negentiende eeuw heeft plaatsgevonden).

In het Taxandria-artikel staat meer informatie, afbeeldingen zijn bij ons niet bekend. We passen de tekst qua jaartallen enigszins aan; mede dankzij uw oplettendheid! Dank daarvoor.

Geachte heer, mevrouw,
In het artikel spreekt U over het adellijk huis de Brouwmeer, dat is afgebroken in 1850.
Mijn voorouders de heer en mevrouw van de Mortel- van Rijckevorsel hebben hier nog gewoond tot 1861?
Ik ben nu benieuwd, of er meer bekend is over dit huis, afbeeldingen wellicht? en of de datum 1850 van afbraak wel klopt?
Ik verneem graag van U.
met vriendelijke groet,
Roderick van de Mortel