Het boek Over Oude Wegen van Mathijs Deen bevat een verhaal over Coenraad Nell. Deen is ook radiomaker bij de VPRO en verbonden aan het geschiedenisprogramma OVT.

Norah en Max,

Of de familienaam Nelek/Nelck moet worden opgevat als een verschrijving van Nell/Nel, moet worden onderzocht. Ik ken wel de variaties: Nelle, Nellen en Nellius (alle drie in Hessen), in het laatste geval betrof dat deftige personen.

De gegevens die uit Grave, 's-Hertogenbosch, Den Haag en in samenhang daarmee uit Philippsthal in Hessen (Cornelis verwees ook naar dat stadje) komen, laten een route zien die soldaten uit Hessen volgden, als zij in de Nederlandse Republiek dienst wilden doen.

Coenraad Nell was overigens geen analfabeet. Dat blijkt uit een document inzake houtverkoop namens het landgoed Rijksdorp (van Johannes Hop) in Wassenaar. Bovendien ligt analfabetisme niet voor de hand in het geval van een schepen, ambachtsbewaarder (burgemeester) en kerkenraadslid van de dorpskerk.

Dat het geboortejaar van Coenraad Nell (ongeveer) 1725 is, blijkt niet alleen in de transcriptie van Kortekaas (diverse vermeldingen), maar er is ook al een aanwijzing op basis van een lijst van weerbare mannen (18-60 jaar) in 1784 te Wassenaar.

Helena vraagt in dit verband aandacht voor notarisakten in Den Haag waar de namen C. Nelk en K. Nelk met zoon J. Nelk, 1771 en 1773, moeten voorkomen. Bedankt voor deze suggestie!
Dat Conradus Nell wordt vermeld als vader bij de r.k. doop van een illegitieme dochter in 1784 te Wassenaar: ja, deze kant had hij – als burgemeester - kennelijk ook nog, waarvoor hij overigens niet wegliep.
En dan het dramatische verhaal van kleinzoon Coenraad naar Rusland en terug: de documentaire is mij bekend. Bovendien vertelt Mathijs Deen hierover in zijn boek Over oude wegen.

Bij zoveel gegevens en (on?)mogelijkheden blijven er moeilijkheden op de weg naar de definitieve conclusie. (Joan) Koenraad Nelk in april 1751 ingeschreven in het lidmatenboek van de kerk van Den Haag, komend uit 's-Hertogenbosch (aldus JPB) Ja, dat klopt. Maar hoe dit te rijmen met de inschrijving van Conradus Nel in april 1746 in hetzelfde lidmatenboek, toen zonder vermelding van plaats van herkomst? Is het dezelfde persoon?

Gaat er bij jullie nog een licht op, dan sta ik daar graag voor open. Verder voorzie ik nog een uitgebreide zoekpartij.

Bij o.t. / tr. (Court) te 's-Gravenhage alsook tr. op 29 aug 1751 in de Hoog Duits Herv. Kerk te 's-Gravenhage werd Coenraad Nel genoteerd als 'j.m.' Verder geen vermelding van een regiment. Blijft de vraag of hij inderdaad ten tijde van huwelijk (nog? ) soldaat was? Blader je even wat terug of verder in dit register dan werd er wel toch wel eens genoteerd of iemand weduwnaar was of j.m. en verder werd er ook wel genoteerd in welke regiment men diende. Al dan niet consequent.. ? - Bij Coenraet Nel staat alleen j.m. (geb. in 't Hessenlant).

De index op persoonsnamen in notariële akten, 1670-1811, 's-Gravenhage verwijst naar alle hierin voorkomende personen. Zo moeten de namen : C. Nelk / K. Nelk en de zoon J. Nelk voorkomen in de notarisakten van Johannes Heynsius Justinusz resp. in Inv. nr. 3828 op folio 118 - 120 (datum 29 aug 1771) en in Inv. nr. 3839 op folio 95 (datum akte 22 feb 1773). https://proxy.archieven.nl/0/AAF075C4E4934A549757BB9B13138D3B << zie image 1722 e.v.
Deze Inv. nrs. zijn (nog) niet online in te zien, maar je zou een aanvraag kunnen indienen 'scannen op verzoek'. https://proxy.archieven.nl/0/68AEF468F63442B39CF911F806C6855B
Mogelijk gaat het over dezelfde persoon en kun je hieruit wat meer aanknopingspunten vinden? Of toeval dat rond deze jaren een naamgenoot in het nabije 's-Gravenhage als Nelk genoteerd werd?

In de DTB registers en schepenprotocollen van Wassenaar zie je alleen Nell of Nel en niet Nelk.
Op 24 jul 1784 te Wassenaar (r.k.) nog een illeg. kind gedoopt, met als ouders genoteerd > Conradus Nel ('calvinianus') en Joanna Coelhout.

Mogelijk het volgende wel bekend? Kwam het tegen terwijl ik zoekende was: een (luister) doucmentaire van OVT (radio programma). OVT reconstrueert de lotgevallen van één van die Nederlanders: de dienstplichtige boerenzoon Coenraad Nell, uit Wassenaar. [ kleinzoon]. Hij was de enige van de lotgenoten uit zijn dorp die weer thuiskwam, zij het met een 'Berezina syndroom', al bestond dat woord nog niet. Hij heeft, als oorlogsinvalide, nog tien jaar geleefd en is ongehuwd en zonder beroep, op 32- jarige leeftijd overleden in het huis van zijn ouders. Met behulp van archiefstukken, brieven en ooggetuigenverslagen reconstrueert OVT de lotgevallen van het regiment van Coenraad Nell: het 125e regiment infanterie, dat in zijn geheel aan de Berezina gevangen is genomen.
https://www.2doc.nl/documentaires/v/veldtocht-van-napoleon~POMS_VPRO_207597~fragment-ovt-25-december-2005-uur-1-52-min-de-veldtocht-van-napoleon-naar-moskou-in-1812-deel-1~.html

Goed, ik begin er sterk toe te neigen dat de eigenlijke naam Nelek/Nelck was. Daar men vroeger alles fonetisch opschreef, ontstonden zo vergissingen. Voor de klerk/geestelijke waren buitenlandse namen sowieso moeilijk. De persoon in kwestie kon het toch al niet verbeteren, men was in het algemeen analfabeet. Het was al mooi dat men een eigen handtekening kon produceren. In de omgeving van Den Haag en Loosduinen ziet men trouwens ook de naam Nelck/Nelek.....

Dan de doopheffer in Grave in 1730, deze Coenraet kon nog wel een puber geweest zijn, maar geen kind. De leeftijd van 62 jaar oud hoeft totaal niet te kloppen, het was vaak een schatting zoals Max ook al zei.
Dat je voorvader tot een militaire familie behoorde is, staat buiten kijf. Ik zag al de plaatsen Grave(zeer erom bekend) en Den Bosch voorbijkomen, garnizoenssteden.
De Hessense soldaten waren welbekend, alleen men hoefde niet persé iemand geweest te zijn die vocht; ook nevenberoepen waren aanwezig zoals kleermaker/ schoenmaker etc.
Ik zag dat de heren hiervoor je al Philipsthal hebben doorgegeven, en daar zou dan gezocht moeten worden...

Dan dat huwelijk in Den Haag, het kan even goed een tweede huwelijk geweest zijn. De benaming jongeman was niet altijd juist. En dan kom je weer in Den Bosch terecht.
Mvg.

Lodewijk, ik beantwoord je vraag straks. Mijn reactie kwam gisteren opnieuw niet door!

test

Het originele NG trouwboek van Wassenaar (afschrift?) is in te zien op https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/3.04.16.155/invnr/1.I/file/NL-HaNA_3.04.16.155_1.I_0113, scan 113.

@Lodewijk,

De toevoeging bij het huwelijk van Jan Nell in Wassenaar in 1787, dat zijn vader ca. 62 jaar was, is volgens mij een schatting van de auteur en geen feitelijk gegeven.

Dag Norah,

Nog weer even over Conrardus Nel bij de R.K. doop 22-09-1730 in Grave. Mede uit de gegevens in de door Max aanbevolen dtb-registers van Wassenaar (transcriptie Han Kortekaas) weet ik nu zeker dat Coenraad of Conradus Nell/Nel in 1725 is geboren (niet de geboorteplaats!). Dan moet de Conra(r)dus in 1730 te Grave ongeveer 5 jaar oud zijn geweest. Was/is het mogelijk een 'doopheffer' van 5 jaar? Of was hij daarom niet zelf aanwezig bij de doop?
Een vraag erbij: hoe kom ik meer te weten over Conrardus Nel, de doopheffer dus? Waar woonde hij/zijn familie? Of waarvandaan in Duitsland afkomstig? Behoorde Conrardus tot een militaire familie misschien?
Juist de naam Conrardus/Conradus Nel brengt mij tot deze vragen. Ik weet zelf niet goed te zoeken in dit geval.
Bij voorbaat dank!

op naar Philippsthal in Hessen dan;

http://wiki-de.genealogy.net/Philippsthal_(Werra)

Meer over dit regiment Garde Dragonders te vinden op: https://web.archive.org/web/20080525221418/http://www.milwiki.nl/dutchregiments/index.php?n=RepCav.CR672h

Hij werd ook in mei 1737 en mei 1738 in Den Bosch ingekwartierd onder kapitein De Coulombiére als Conrad Nelk en Conrad Neth (leesfout?). Bij die laatste keer is hij kennelijk gewond geraakt.
www.bossche-encyclopedie.nl/bronnen/inkwartiering/041.htm

In januari 1738 is een Johan Coenraad Nelk ingeschreven in de NH kerk te 's-Hertogenbosch, met attestatie van Philipsthal, zie www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QSQ-G9QJ-D9LC-B?i=112&cc=2037960, image 113 (rechterpagina). Hij is op 2 juni 1740 vertrokken naar "Hessen-land". Dat is hetzelfde als wat er bij zijn/het huwelijk in 1751 in Den Haag wordt vermeld: "geb. in Hessenland". Het lijkt mij dat dit een goed spoor is.

Op 27-8-1738 werd een Coenraad Nelk opgenomen in het Groot Ziekengasthuis.
Zie zoeken.erfgoedshertogenbosch.nl

Ook nog een zoon Casparus gedoopt te 's-Hertogenbosch (Lutherse kerk) 22-6-1741, ouders: Conradus Nelck en Christina Elisa.

in het lidmaatregister van 's-Gravenhage in April 1751 ene Joan Koenraad Nelk aangenomen, ingekomen van 's Bosch
(blz 76/100): https://haagsgemeentearchief.nl/components/com_maisinternet/maisi_ajax_proxy.php?mivast=59&mizig=210&miadt=59&miaet=185&micode=0203-01&minr=2047536&milang=nl&misort=last_mod%7Cdesc&mizk_alle=herv*%20lidma*&miview=viewer2

Hij is mogelijk dezelfde als in de inkwartiering in 1737 te 's-Hertogenbosch in het regiment guarde dragonders:
https://www.bossche-encyclopedie.nl/bronnen/inkwartiering/041.1187.htm

Meer informatie over het eerder genoemde regiment is te vinden op:
https://web.archive.org/web/20090610033255/http://www.milwiki.nl/dutchregiments/index.php?n=RepInf.IR577a
De compagniecommandant heette Aytsma van Lauta.

.. En ja, met NG bedoelde ik Nederduits gereformeerd, zie voor transcripties van de dtb-registers van Wassenaar: https://hankortekaas.nl/wassenaar-2/25-wassenaar-de-bronnen

Op dezelfde datum als door Norah hiervoor doorgegeven, is tevens in de marge van hetzelfde doopboek een kind bijgeschreven van Lodewijk Swart en Magrieta Nieuwenhuijse. Zie de onderstaande link, image 66, een account aanmaken is gratis:
www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L9QX-RS3G?i=65&cc=2037960

De in 1751 getrouwde Coenraat Nel trouwde met Geertruid Nieuwenhuisen. Toeval? Bij dat huwelijk werd hij echter aangeduid als jongeman (= niet eerder getrouwd). Het is mij daarom nog niet duidelijk of we hier steeds met dezelfde Coenraat te maken hebben, maar het zou kunnen.

@Lodewijk,

Het is inderdaad goed denkbaar, dat de graaf met zijn eigen regiment in 1727 naar Nederland is gekomen. Zijn vrouw woonde echter in Londen; zij was - volgens wikipedia - een onwettige dochter van de Engelse koning George I (voormalig keurvorst van Brunswijk-Lüneburg).
Albrecht Wolfgang, graaf van Schaumburg-Lippe werd in 1742 door de Staten-Generaal benoemd tot Luitenant-Generaal over de gehele Nederlandse infanterie.
www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/index/nt00191/306f375a-af24-102d-afe5-0050569c51dd

Dag Lodewijk,

De Coenrardus Nell die doopheffer was in Grave, was wat ik kan ontcijferen niet lijfelijk aanwezig. Een ander vervulde zijn rol. Dat zie je wel meer, een katholieke doop haalde men niet zo gauw qua afstand > doop meestal dag van de geboorte. Grave was een bekende garnizoensstad.
Ik weet niet hoe deze relatie zit, enkel raden. Ik vermoed broers...
Bij Duitsers zie je heel veel een dubbele voornaam(geen patroniem), zoals Johann Wilhelm b.v.

Ik vond wel nog Johan Jakob * 20-04-1742 's-Hertogenbosch, Grote Kerk N.G.
Ouders waren Coenraet Nelek x Christien Keijserin.
Voor de zekerheid moet deze doop gecontroleerd worden.
Mvg.

Dag Max,

Bedoel je met NG Nederduits Gereformeerd? Bestond het regiment van de graaf van Schaumburg-Lippe uit mannen die uit Duitsland waren meegekomen?
Jan Coenraad Nell en niet Coenraad Nell: dat kan, met namen en schrijfwijzen werd wisselend omgegaan. Maar het gaat steeds om dezelfde Coenraad of Conradus.

Dag Norah,

Heb je meer gegevens beschikbaar over Conradus Nel? Was hij gehuwd? Was Henricus zijn zoon? Was hij R.K. of staat erbij dat hij hervormd/gereformeerd was? Woonde hij in Grave en was hij ook soldaat? Is er enige aanwijzing voor zijn geboortejaar en geboorteplaats?
Ik ben uiterst benieuwd en hoop dat je nog iets kunt melden.

Bij de doop van zoon Cornelius te Wassenaar op 23-09-1753 (NG) wordt de vader Jan Coenraad Nell genoemd.

Bij het NG huwelijk in Grave wordt de bruidegom Jan Hendrick Nel genoemd, j.m. soldaet in het regiment van sijne excellentie den grave van Monnborg Lippe en den compagnie vande hr. Hijsma van Lanta in guarnisoen alhier.

Waarschijnlijk gaat het over het regiment van de graaf van Schaumburg-Lippe: Albrecht Wolfgang, graaf van Schaumburg, Lippe en Sternberg. Zie ook: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/index/nt00194/2f7160d4-ae58-102d-8e23-0050569c51dd.

Henricus Nel x Maria Hermens(Lenders). Grave, 21-11-1728.
Zoon Hermannus *16-08-1729 Grave R.K.

Hendrik Nell, soldaat, afkomstig uit Hessencassel, vertrokken in 1734 naar Indïe.

www.wiewaswie.nl

Conrardus Nel was doopheffer bij de R.K. doop 22-09-1730 te Grave van
Maria Margarita Nel, dochter van Henricus Nel x Maria Lenders.
Mvg.