Een van de sprekendste voorbeelden van de positieve relatie tussen water en economie, is het dorp Veghel. Hoewel Veghel al in de achttiende eeuw een aanzienlijk dorp in de Meierij was, kreeg het pas zijn grote economische opbloei na de aanleg van de Zuid-Willemsvaart en de verbinding daarmee via zijn haven.
Lodewijk Napoleon
Het gemeentebestuur zag het belang van een aansluiting op de Nederlandse binnenwateren al vroeg in: in 1809 vroegen de notabelen aan koning Lodewijk Napoleon tijdens diens bezoek aan Veghel of men het riviertje de Aa mocht kanaliseren en het zo ontstane kanaal dan toepasselijk ‘Lodewijksvaart’ noemen. Dat plan ging niet door.
Maar toen de Zuid-Willemsvaart werd aangelegd, greep men direct zijn kans. Er kwam een haven, die tot in de kom van Veghel reikte, waardoor het dorp een interessante vestigingsplaats werd voor bedrijven. De economische groei die daarmee gepaard ging, kwam vanaf het midden van de negentiende eeuw goed op gang.
De haven van Veghel in 1915
Het Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden van A.J. van der Aa meldde in 1848: “Veghel is een groot dorp, liggende zeer vermakelijk aan de Aa (…). Men heeft er eene haven, die in de Zuid-Willemsvaart uitloopt, en in 1825 is aangelegd. Door dit middel van vervoer te water, is er de koophandel zeer toegenoomen. Naar ‘s Hertogenbosch en terug varen geregeld schepen; evenzoo op Amsterdam, Zaandam, Rotterdam en Schiedam. Aan de havenkom vormen de winkels, pakhuizen en herbergen eene levendige buurt, het Hoogeind genaamd.”
De NCB in 1920
Met name in de jaren 1860-1870 vestigden zich veel mensen van buiten Veghel in het dorp, een groei die nog werd versterkt toen de haven een tram- en spoorverbinding kreeg. De vestiging van de NCB (Noordbrabantse Christelijke Boerenbond) aan de haven in 1914 betekende een nieuwe impuls voor de ontwikkeling van het havengebied.
Feitelijk ontstond hiermee het eerste industrieterrein van Veghel: al in 1915 liet de CHV, de Coöperatieve Handelsvereniging van de NCB, hier een graansilo bouwen, een markant ontwerp van L.P.J. Kooken. In 1964 werd buiten de bebouwde kom een moderne industriehaven en het bedrijventerrein De Dubbelen aangelegd.
Aanleg van de nieuwe haven
De nieuwe en de oude haven van Veghel
Het leidde tot een verder opbloei van met name de voedingsindustrie in Veghel. Maar ook de andere industrie, de handel en de dienstverlenende sector profiteerden. Er kwamen verschillende grotere transportbedrijven en groothandelsbedrijven naar Veghel.
De geplande verbreding van de Zuid-Willemsvaart, de bouw van een nieuwe overslaghaven én de aanleg van de A50 versterken de laatste paar jaar opnieuw de economisch gunstige ligging van Veghel. Enkele cijfers:
2005
2006
2007
Overslag in ton
1.177.100
1.047.900
1.188.500
Containers (in TEU*)
7.016
12.923
30.000
Aantal schepen
4.210
* TEU (twenty-feet equivalent unit) is de standaardmaat voor zeecontainers. 1 TEU is een container van 20 feet (=6,1 m) lang, 8 feet (=2,44 m) breed en 8 feet 6 inch (=2,59 m) hoog.
Martien van Asseldonk
zei op 20 maart 2014 om 01:03
Dag,
Klein detail. De plannen van Veghel rond 1800-1810 gingen niet over het kalaniseren (rechter maken, loop veranderen) van de Aa, maar over het afronden van het uitdiepen en bevaarbaar maken van de rivier, waarmee men in 1809 bijna klaar was. Ook wordt als primair belang niet expliciet de aansluiting op de andere rivieren genoemd, hoewel dat ook wel een rol speelde, maar veeleer de aanvoer van stoffen, zoals haardas uit de Hollandse steden en 'beer' uit Den Bosach naar het Brabantse achterland en turf vanuit de Peel naar den Bosch. Grotendeels dus de 'binnenlandse' handel binnen het departement Braband zelf, en deels ook wel met het gebied daar buiten.
