In 1909 opende de Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen in Zeeland een krankzinnigengesticht bij Bergen op Zoom. Dat werd het Algemeen Psychiatrisch Ziekenhuis Vrederust.
Voor de Zeeuwen waren twee dingen belangrijk: een goede bereikbaarheid per trein en schoon drinkwater. Men vond beide op het landgoed Buitenlust, op de grens van Bergen op Zoom met Halsteren. De drinkwatervoorziening voor de eigen instelling leidde vervolgens tot de bouw van een eigen watertoren.
Deze toren werd in 1908 gebouwd naar ontwerp van architect E. Knevel, die in 1907 ook al een watertoren in Wolfheze had ontworpen. Ook daar had de Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Geestes- en Zenuwzieken net een nieuw Krankzinnigengesticht laten bouwen. Het gesticht in Bergen op Zoom was een instelling voor en door Zeeuwen op protestants-christelijke grondslag.
Pas in de jaren ‘70 kwam daar verandering in, zowel in het opnamebeleid (patiënten van andere gezindten) als in het personeelsbeleid (aanstelling van katholiek personeel). De instelling werd daardoor meer Brabants en vooral Vlaams, want een groot deel van het personeel komt tegenwoordig uit Vlaanderen.
Drinkwater kwam in het begin van de twintigste eeuw nog voornamelijk uit (ondiepe) waterputten. De instelling moest voor de eigen drinkwatervoorziening dus zelf iets regelen. Bij de bouw was daarom ook voorzien in een watertoren. Hij werd 31 meter hoog met een capaciteit van 45 m3 (dat was iets hoger en groter dan de toren in Wolfheze).
De bovenkant is ooit verbouwd en vergroot. Volgens Ann Stanneveld (zie commentaar) was het reservoir toen 600 m3. De toren van Vrederust is in 1994 afgebroken.
het reservoir van de watertoren van Vrederust was ca. 7 m in diameter en een diepte van ca. 15 m. inhoud ca. 600 kubieke meter.
Marilou Nillesen
zei op 2 februari 2010 om 11:02
Beste A. Stanneveld,
Dank voor deze aanvulling! Dit doet vermoeden dat u nauw betrokken bent bij dit bouwwerk... Wellicht weet u er nog meer aardige informatie over te vertellen? We horen 't graag!
A. Stanneveld
zei op 2 februari 2010 om 11:43
Ik heb op Vrederust gewoond en deze informatie heb ik laatst gekregen van iemand van de TD van Vrederust ivm. een verhaal over de watertoren wat over enige jaren geplubliceerd gaat worden in een boek wat ik aan het samenstellen ben met verhalen en foto's over Vrederust. het betreft hiet persoonlijke verhalen en foto's over het leven en werken op deze psychiatrische instelling, waar ik nu nog materiaal voor aan het verzamelen ben.
Marilou Nillesen
zei op 3 februari 2010 om 09:58
Dat klinkt interessant! Houdt u ons op de hoogte van de ontwikkelingen rond het boek? In ieder geval veel succes met de totstandkoming daarvan.
A. Stanneveld
zei op 3 februari 2010 om 10:41
Dat zal ik zeker doen. En informatie wat ik kan gebruiken is natuurlijk van harte welkom.
met vriendelijke groet,
Janus van der Zande
zei op 9 april 2011 om 22:45
Ik heb nog enkele foto's van de afbraak van de watertoren. De afbraak gebeurde tijdens zeer slecht weer. Ik ben verscheidene keren geweest om foto's te maken, doch het was vaak te donker.
Mylène Rutten, namens BHIC
bhiczei op 11 april 2011 om 08:38
Hallo Janus,
Wil je deze foto's met ons delen als aanvulling op dit verhaal? Waarschijnlijk geeft het toch een beeld, ondanks het feit dat het vaak te donker was. Is het mogelijk de foto's naar ons te mailen? Alvast bedankt!
Hanny Verhage-Stam
zei op 8 mei 2011 om 17:27
Mijn opa heeft 40 jaar op Vrederust gewerkt als hoofdmachinist van de watertoren, ben zelfs nog in het bezit van een lei van het dak van de toren.
Hij woonde aan het eind van de vroegere oprijlaan bij de vijver. Ik denk dat er wel foto's zijn van het interieur. En hou me op de hoogte van het boek.
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 10 mei 2011 om 09:47
Wat bijzonder, van die lei van het dak. Heeft je opa je toevallig nog verhalen verteld over zijn werk, die je zijn bijgebleven? We horen ze graag! Mocht het boek van A. Stanneveld gereed zijn, dan zal zij dat vast op deze plek melden.
Ann Stanneveld
zei op 16 mei 2012 om 23:30
Het valt me nu pas op dat er boven het verhaaltje "Watertoren van Halsteren" staat, dat is eigenlijk niet juist, want hij was niet voor het dorp Halsteren in functie alleen voor Vrederust. Dus het zou moeten zijn "Watertoren van Vrederust".
en toen deze toren gebouwd werd stond die nog net op het grondgebied van Bergen op Zoom. alleen een heel klein stukje van Vrederust behoorde tot de gemeente Halsteren. pas in 1963 werd Vrederust gemeente Halsteren ivm een grondruil voor woningbouw, de wijk Tuinwijk was voor 1963 gemeente Halsteren en toen nog tuinbouwgrond en die wilde Bergen op Zoom dus hebben om uit te breiden.
Rien Wols, namens BHIC
bhiczei op 21 mei 2012 om 12:05
@Ann,
Je hebt twee keer een punt. De watertoren had alleen een functie voor de instelling, niet voor het dorp, dus is die benaming eigenlijk misleidend. Ik heb het dan ook veranderd. Des te meer, omdat zoals je al aangeeft, Vrederust vooral op Bergen op Zooms grondgebied (twee landgoederen op de grens van Bergen op Zoom en Halsteren) lag. Het was ook niet voor niets dat bij de feetelijke opening van de instelling het voltallige college van B en W van Bergen op Zoom aanwezig was...
Dank voor je commentaar, Ann. Zo zetten we de puntjes op de i.
Ann Stanneveld
zei op 21 mei 2012 om 12:18
Rien Wols,
Bedankt voor de verandering.
Als echte "Vrederustse", ik ben er geboren, en ik ben dus een boek aan het samen stellen, dan beginnen dit soort dingen op te vallen, vooral ook omdat in het boek van Gorissen "Van idealen en mensenwerk" de nodige fouten staan die ik te horen krijg en waarvan de mensen hopen dat ik niet zulke fouten zal maken, liefst die fouten zal herstellen. daar zal ik dan ook mijn best voor doen. dat is dus ook waarom ik nu reageer als ik iets zie wat niet klopt.
ik weet wel dat nu voor veel mensen Vrederust en Halsteren 1 zijn, maar voor de mensen van Vrederust is dat geschied vervalsing als men zaken van voor 1963 ook bij Halsteren zet.
Henk van Aert
zei op 3 juli 2016 om 15:08
L.S.
In de tekst wordt beweerd dat pas in de '70tiger jaren katholiek personeel werd aangenomen. Dat geldt blijkbaar niet voor onderhoudspersoneel want er zijn foto's van katholieke dames van voor die tijd met emmers en bezems aan het werk.
Annemarie van Geloven
bhiczei op 4 juli 2016 om 11:17
Misschien gold dat aanvankelijk protestants-christelijk stempel voor verplegers en verplegers die rechtstreeks contact hadden met de geestes- en zenuwzieken, zenuwartsen en bestuur.
Voor onderhouds- en tuinpersoneel, die geen rechtstreeks contact met de patiënten hadden, zullen de normen iets anders zijn geweest, maar dat zie je wel vaker in die tijd.
Frans Geers
zei op 8 augustus 2016 om 17:13
De informatie is niet juist want ± 1955 werd er zeker al Katholiek verplegend personeel aangenomen. Mijn tante (Elisabeth Bakx) heeft in die tijd haar diploma B gehaald en woonde tegenover de oude ingang van Vrederust. Als kind mocht ik wel eens met haar mee naar kermisachtige feesten die jaarlijks werden gehouden en ik ben nu 73 jaar. Ook mijn zus heeft voor 1970 daar haar diploma B gehaald. Ook op de boerderij werkte katholiek personeel. Misschien moet er nog eens dieper gegraven worden op dat zuiver te krijgen?
Jos van Buijten
zei op 22 juni 2017 om 23:08
Betreffende Katholiek personeel: in 1970 werd voor het eerst een Katholieke psychiatef aangesteld. Hiermee is derhalve kaderpersoneel bedoeld.
Marilou Nillesen
bhiczei op 23 juni 2017 om 09:33
Dat zou een verklaring kunnen zijn, Jos. Lijkt jou dat ook plausibel, Frans? Overigens intrigeerde mij wel je opmerking over de kermisachtige feesten: waren die jaarlijks of rond een bepaalde gebeurtenis? Weet je dat toevallig nog?
Jos van Buijten
zei op 23 juni 2017 om 11:17
Betreffen de "die kermisachtige feesten" is misschien wat ongelukkig uitgedrukt.
In mijn herinnering heet dit altijd 'terreinfeest'.
De oorsprong van dit terreinfeest, welke nog elk jaar wordt gehouden, is niet meer dan de Koninginnedag. Als we teruggaan in de tijd was koningin Wilhelmina jarig op 31 augustus. Toen Juliana koningin werd is vanwege het jaargetijde dit terreinfeest rondom eind augustus gebleven. Sinds een tiental jaren is het lieverlede verplaatst voor de grote vakantie. Nu is het medio juni geweest. Het terreinfeest is nu meer een kermis dan vroeger. Nu wordt een echte draaimolen ingehuurd, evenals een springkussen. Tevens is er een rommelmarkt, enz. Een hele drukte en de moeite waard om eens te bezoeken. Vroeger waren het meer spelletjes van eigen makelij. Maar in die tijd ook een feest.
Frans Geers
zei op 23 juni 2017 om 12:06
De omschrijving die Jos geeft is een betere dan de mijne, het was een terreinfeest.
T.a.v. de aanstelling van hoger geplaatst personeel moet ik het antwoord schuldig blijven. Mijn Tante kan ik het niet meer vragen want die is inmiddels overleden.
Marilou Nillesen
bhiczei op 23 juni 2017 om 15:58
Toch veel dank voor je aanvulling, Frans (en excuus onzerzijds voor de trage reactie - want daar zat een jaar tussen, zie ik nu tot mijn schrik)
En mooie beschrijving over de terreinfeesten, Jos. Nu is de herkomst ook meteen duidelijk. Heeft één van jullie toevallig foto's van dergelijke bijeenkomsten?
Jos van Buijten
zei op 23 juni 2017 om 16:29
Er zijn wel particuliere foto's van dit evenement, maar weinig. De privacy van patienten moest beschermd blijven.
Zie: foto jaarboek 2009, ISBN/EAN:978-90-78384-40-45/NUR 521
Marilou Nillesen
bhiczei op 23 juni 2017 om 16:49
Begrijpelijk Jos, ik kijk nog naar het jaarboek. Dank!
Jos van Buijten
zei op 23 juni 2017 om 17:30
Waarom een watertoren en waarom Bergen op Zoom.? Bij de oprichting van een psychiayrisch ziekenhuis was het van de inspectie verplicht een eigen watervoorziening te hebben, omdat een stadswaterleiding nog niet overal aanwezig was. De Zeeuwse instelling ging op zoek in Zeeland en kwam uit op een buitenplaats in Seroosketke; genaamd Vrederust. De kwaliteit van het water voldeed niet (zout). Op aanwijzing van de Ned.Heide Mij. kwam men terecht op 2 landgoederen. Klein Loo en Buitenlust voldeden aan bosrijk, treinstation en talrijk grondwater. Dit laatste was dus de difinitieve reden om de naam "Vrederust" te lenen en een watertoren te kunnen bouwen. Men voldeed dus aan de voorwaarden van de Inspectie. Het werd wel een Zeeuws gestocht op Brabants grondgebied.
Marilou Nillesen
bhiczei op 24 juni 2017 om 17:06
Bedankt Jos, dat maakt dit verhaal een stuk inhoudelijker!
waaadorp
zei op 17 maart 2019 om 17:03
beste lezers ik weet niet of ik de juiste site heb maar ik ben op zoek naar gegevens uit 1927 vanwege mijn stamboom onderzoek het gaat over mijn overgroot oma uit kruiningen zeeland zei is overleden op 4-1-1927 in bergen op zoom in een krankzinnige inrichting haar naam was maria theresia van der wege zei stierf daar op 51 jarige leeftijd mijn oma wilde hier nooit over spreken of weet iemand waar ik informatie kan krijgen
Norah
zei op 17 maart 2019 om 19:45
Voor nadere gegevens kun je informatie inwinnen bij www.westbrabantsarchief.nl
Je vindt hier ook haar overlijdensakte.
Voor gegevens omtrent de familie wordt het zoeken www.allezeeuwen.nl
Haar man werd overigens 91 jaar en overleed pas in 1978 in Hansweert.
Mvg.
De man was mijn overgroot vader die heb ik nog gekent zijn vrouw en de dood er van werd nooit over gesproken maar dat is nou juist wat ik graag zou Willen weten maar mijn dank is groot voor deze info
Jos Van buijten
zei op 17 maart 2019 om 22:19
de genoemde naam (meisjesnaam?) komt niet voor in het begraafboek van psychiatrisch ziekenhuis Vrederust te Bergen op Zoom
A. bakkers leautaud
zei op 6 april 2019 om 11:11
ik ben in de jaren 66 tot 68 werkzaam geweest op vrederust als leerling en was katholiek
Adri Bakkers leautaud
zei op 6 april 2019 om 11:47
Ik ben als meisje van 16 aangenomen om een opleiding voor B verpleging te gaan volgen op Vrederust ik was en ben katholiek, en we kregen daar ook les van een kapelaan uit Bergen op Zoom, ik meen dat zijn naam kapelaan Willemse was . Ook de terreinfeesten waren erg leuk voor de patienten. begonnen altijd met een rondgang van de harmonie die op Vrederust was, ,s, middags een spelmiddag en ,savonds een feestavond tot een bepaalde tijd voor de patienten, en wij mochten daarna wanneer we niet moesten werken ook nog even meedoen. Ik heb in de paviljoens 10, 6 e als laatste 1 gewerkt, wat nu nog bekend staat als ,De Schorre, Misschien dat er nog mensen zijn die ook in die tijd daar gewerkt hebben?
Johan Pieter de Kruijf
zei op 17 april 2023 om 16:36
Kwam dit toevallig tegen omdat ik voor iemand op moest zoeken wanneer de watertoren van Vrederust gesloopt werd. Ik ben in mei 1969 begonnen op Vrederust als zweminstructeur, was van huis uit katholiek, had ook nog een baardje, is geen probleem geweest om mij aan te nemen. Daarna opleiding bewegingstherapeut gaan doen en totdat ik in 2003 met de Vut kon gaan daar werkzaam ben geweest.
Marilou Nillesen
bhiczei op 17 april 2023 om 18:34
Dag Johan Pieter, wat leuk dat je hier reageert! Hoe lang ben je daar zweminstructeur geweest? Was het een leuke tijd daar?
J.P. de Kruijf
zei op 17 april 2023 om 21:42
Hallo, in aanvulling op het verhaal … ik ben 4/5 seizoenen dus badmeester geweest… dat was zowel voor de patiënten als het personeel en de kinderen. Vele hebben daar hun zwemdiploma’ s gehaald… zelfs nog een tijdje een schoonspring groep gehad. De Sprenge (restaurant, schouwburg/ bioscoop en een gymzaal) werd intussen gebouwd en zijn we daar begonnen met bewegingstherapie dat bestond helemaal nog niet, evenals een paar jaar later de fysiotherapie. Als badmeester en bewegingstherapeut heb ik in die jaren veel veranderingen binnen de psychiatrie meegemaakt. Voor mijzelf heb ik daar met plezier gewerkt tot aan de (toenmalige) VUT Met vriendelijke groeten Johan Pieter de Kruijf
Marilou Nillesen
bhiczei op 18 april 2023 om 08:41
Mooie aanvulling, Johan Pieter, en wat een bijzondere baan moet dat zijn geweest. Was je zelf ook schoonspringer?
Adri Bakkers Leautaud
zei op 18 april 2023 om 10:22
ik heb het buitenbad nog wel meegemaakt. ik was zelf niet zo,n waterrat, maar we gingen wel met patienten die dat konden daar naar toe. Ik was in 1968 weg op Vrederust, dus heb het niet zolang meegemaakt. Was wel een erg fijn zwembad. Pas nog een rondleiding gehad van Joost de Bont, erg leuk, en ook in de Schorre ggeweest, waar ik bovenin mijn kamertje had.
J.P. de Kruijf
zei op 18 april 2023 om 15:50
Aanvulling op mijn verhaal.. zelf mocht ik niet veel aan schoonspringen doen ivm mijn rug… wel mijn trainers diploma voor schoonspringen en kunstzwemmen bij deKNZB gehaald vandaar…. ook als jurylid aanwezig geweest bij wedstrijden.. helaas bleef het groepje springers niet lang bestaan… ik ben verder de opleiding sportverzorger gaan doen en weer daarna zelf (mede) opleider en examinator bijhet NGS geworden. Ik ben inmiddels 80 jaar en nog steeds betrokken bij de voetbal. Eigenlijk is de start, van mijn begeleiding in de sportwereld, begonnen op Vrederust in 1969
Marilou Nillesen
bhiczei op 19 april 2023 om 21:05
Mooie aanvullingen Adri en Johan Pieter, dank je wel daarvoor!
Adri Bakkers Leautaud
zei op 19 juli 2023 om 14:45
mooie verhalen!! maar iets heel anders zijn er misschien nog oude foto,s van de hoofdzuster van pav.10 zr. Goedegeburen, en van pav 6 zr Naaye. Zoe leuk zijn als iemand die had om nog eens te bekijken. Ook misschien nog een foto van de oude keuken en het restaurant daarboven waar wij moesten eten. Stond naar de kerk De Ark. Ik heb wel een foto van de kerk, en daar zie je net een klein stukje van de centrale keuken. Misschien is er iemand die nog iets heeft??????
Voor de Zeeuwen waren twee dingen belangrijk: een goede bereikbaarheid per trein en schoon drinkwater. Men vond beide op het landgoed Buitenlust, op de grens van Bergen op Zoom met Halsteren. De drinkwatervoorziening voor de eigen instelling leidde vervolgens tot de bouw van een eigen watertoren.
bouw was daarom ook voorzien in een watertoren. Hij werd 31 meter hoog met een capaciteit van 45 m3 (dat was iets hoger en groter dan de toren in Wolfheze).
