Tussen 1921 en 1968 woonde er in Nuland een priester die de meeste Nulanders wel kenden: een lange, statige man met een dikke bos golvend haar. Een man met een natuurlijk overwicht. Hij was geen zielzorger in de zin van pastoor of kapelaan, al las hij wel dagelijks de mis in de kerk, danwel bij de zusters, voor wie hij als een soort rector optrad. Hij woonde op het landgoed aan de Duyn en Daelseweg, bij de familie Ras.
Zijn naam was Wouter Lutkie. Hij werd op 23 februari 1887 in ’s-Hertogenbosch geboren als oudste zoon van Leonardus Lutkie en Maria van den Heuvel. Vader Lutkie was handelaar in huiden, en zowel hij als zijn vrouw waren welgesteld van huis uit.
De kinderen Lutkie genoten een streng katholieke opvoeding. Hoewel Wouter was voorbestemd om in de zaak te komen, koos hij spoedig voor een andere levensweg. Aanvankelijk studeerde hij wijsbegeerte en hield hij zich daarnaast bezig met Esperanto en drankbestrijding. In 1912 wist de jonge Lutkie wat hij wilde: priester worden. Zeven jaar later was het zover.
Mgr. Diepen had als bisschop van Den Bosch vaak moeite met deze geestelijke, die al 32 jaar was en al wat meer van de wereld had gezien dan de meeste jonge priesters. Hij gaf hem een aanstelling als kapelaan in het nietige Gemonde.
Lutkie was echter snel uitgekeken in Gemonde, en reumaklachten vormden aanleiding om overplaatsing aan te vragen. Eind 1921 arriveerde hij in Nuland en het jaar daarop gaf Diepen hem verlof om daar te blijven als ambteloos priester. Aanvankelijk bewoonde hij een klein huisje, “Soli Deo” (voor God alleen), bij villa Duyn en Dael, die toebehoorde aan het bevriende echtpaar Ras-van den Eerenbeemt. Later kwam hij daar in huis wonen. Zijn kerkelijke activiteiten beperkten zich voornamelijk tot het opdragen van de mis, meestal bij de zusters, voor wie hij ook fungeerde als rector. Daarnaast was hij steun en toeverlaat voor eenieder uit Nuland die hulp nodig had: geld, maar ook bemiddeling of advies. Hij deed dat onder de noemer van Soli Deo Werken.
Al tijdens Lutkies studie bleek diens afkeer van het erfgoed van de Franse revolutie, en vooral van het democratisch staatsbestel. Naar zijn mening bood Mussolini’s fascisme, dat in 1922 in Italië aan de macht was gekomen, de ideale oplossing voor de problemen waarmee de Nederlandse samenleving worstelde. De kernwoorden en -waarden waren: orde, gezag, discipline, gemeenschap, hiërarchie, traditie en familie, godsdienst en kerk.
In Duyn en Dael ontwikkelde Lutkie zijn ideeën en ontving hij gelijkgestemde zielen uit binnen- en buitenland. Via het tijdschrift Aristo (1930) werd dit fascistische gedachtengoed verspreid. Van het nationaal-socialisme echter moest Lutkie niets hebben en ook de Duitse inval keurde hij af. In 1943 werd Aristo door de bezetter verboden.
In september en oktober 1944 lagen Nuland, Geffen en Vinkel tussen de hamer van de geallieerden, die oprukten richting ’s-Hertogenbosch, en het aambeeld van de Duitsers, die fel verzet boden. Temidden van het strijdgewoel van de bevrijding bleef Wouter Lutkie zo lang als mogelijk was een steunpilaar voor zijn in nood verkerende medeburgers. Bovendien hield hij een dagboek bij, dat een indringend beeld geeft van het dagelijks leven in een frontgebied.
Lutkie is tot het einde van zijn leven in Nuland blijven wonen. Hij overleed in 1968.
marcel van roosmalen
zei op 15 januari 2016 om 11:27
Een zus van mijn opa (Drika van Hassel-van Roosmalen) woonde in Nuland aan het spoor. tijdens de bevrijding werd de boerderij waar zij woonde, in brand geschoten. Met en aantal mensen verbleef zij in een schuilkelder vlak bij de boerderij. op een gegeven moment is zij naar de brandende boerderij gelopen om eten te halen. Hierbij werd zij dodelijk getroffen door geweervuur(?) van onze bevrijders(!). Prietser Lutkie werd geroepen en maakte het volgende verslag van deze gebeurtenis:
Rustig was de nacht,bijna geen stoornis van geschut. Met de wijkverpleegster vanmorgen naar een onheil.Gemeld werd ons niets, wij ontvingen een gerucht op dat het huis van Van Hassel bij de overweg , in brand was geschoten. Daar konden verwonden zijn. Onmiddellijk na het ontbijt erheen. Dat huis werd mij in die dagen menigmaal genoemd. Als een toevluchtsoord voor velen. Vanwege de ruime schuilkelder. Verscheidene families leefden er tezamen gedreven-gelijk op zovele andere plaatsen-in angst en nood. Door een Engelse patrouille werd, in de vroege morgen, dat huis onder vuur genomen, in brand geschoten. Per fiets erheen. Smeulende ashopen tussen ingestorte, afgebrokkelde muren. Duitse soldaten op de weg, ook voor en achter het huis. En beangste en jammerende mensen, plotseling hun gewaand veilige schuilplaats uitgejaagd , vol schrik en ontzetting. Geen enkele gewonde. Maar een oud moedertje dat er woonde lag dood neer( Drika van Hassel- van Roosmalen). Al uren lang. Men had haar niet kunnen weerhouden, het brandende huis was zij nog ingegaan, tot kogels, het zij van de ontploffende munitie in het huis aanwezig, hetzij van de Engelse patrouile haar troffen. Wij kwamen te laat om haar nog met de genademiddelen der Kerk te kunnen bijstaan. Op een draagbaar deed onze pleegzuster het lijk naar de garage van de pastorie transporteren, waar zij het heeft’afgelegd’.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 18 januari 2016 om 09:52
Bedankt Marcel, voor dit mooie en ontroerende verhaal over de beschietingen tijdens de bevrijding van Nuland. Wat ontzettend sneu dat zij zo tegen het einde van de oorlog op deze manier haar dood moest vinden.
Peet Kappen
zei op 27 februari 2016 om 23:01
Dag Marcel,
we zijn met de heemkundewerkgroep in Nuland op zoek naar een foto van het vooroorlogse huis van de familie Van Hassel - Van Roosmalen. Zou jij daar ons mee kunnen helpen?
Marilou Nillesen
bhiczei op 29 februari 2016 om 09:39
Dag Peet, ik heb Marcel achter de schermen een mailtje gestuurd om hem te wijzen op je vraag.
marcel van roosmalen
zei op 29 februari 2016 om 20:19
Dag Peet/Marylou,
Helaas heb ik geen foto. Ik was vergeten te melden dat ik het verhaal van Lutkie vond in het boek:Wel gestorven,niet vergeten.Oorlogsslachtoffers Rosmalen,van Drs.A.van den Elzen. Ik neem aan dat heemkunde Nuland dat boek heeft. Daar staat wel een foto van fam. van Hassel-van Roosmalen in. Volgens mij wonen er in Rosmalen en mogelijk Nuland, nog nazaten van de familie van Hassel. Mochten er nog foto's tevoorschijn komen dan heb ik daar ook belangstelling voor. gr. Marcel van Roosmalen.
Jack
zei op 26 oktober 2018 om 22:45
Een fascist blijft een fascist. Lutkie heeft na de bevrijding zijn fascistische voorkeur nooit herroepen. Zo iemand beschrijven alsof hij alleen maar toevallig van aardbeienjam hield, is not done, en geeft blijk van weinig historisch besef.
Marilou Nillesen
bhiczei op 29 oktober 2018 om 12:15
Beste Jack, dank voor je reactie. Het blijft bij een onderwerp als dit altijd lastig een juiste balans te vinden, zeker in een artikel van beperkte omvang.
We wilden Lutkie's fascinatie voor fascisme zeker niet onderbelicht laten. We hebben dat als een bewuste keuze weergegeven in het verhaal.
Als je zelf een uitgebreider artikel wil wijden aan deze kant van Lutkie, dan staan wij daar uiteraard voor open.
Jack
zei op 30 oktober 2018 om 10:27
Ik krijg toch de vieze smaak in mijn mond van het soort verhalen die schrijven dat Eichmann ook lief voor zijn kinderen was, of dat Hitler toch maar voor de Autobahnen gezorgd heeft. Dit is absoluut not done!
Zoals bekend verondersteld wordt iemand afgerekend op zijn slechtste daden. Van balans vinden kan nooit sprake zijn in het bespreken van wegbereiders van de genocide van meer dan 6 miljoen Joodse mensen!
Peter van den Berg
zei op 30 oktober 2018 om 12:50
Dag Jack
Gezien zijn afkeer voor het Duitse fascisme lijkt me de vergelijking met Hitler en Eichman niet op zijn plaats. De waarden zoals in dit stukje vermeld zijn mijn waarden niet.En eerlijk is eerlijk ik hoop niet alleen afgerekend te worden op mijn slechtste daden. Discussies over hoe je dit nu moet duiden zijn interessant maar ook ingewikkeld. Vooral in de context van die tijd in vergelijking met nu. Alhoewel ik deze waarden ook in het huidige populisme terugzie.
Willem Naaijkens
zei op 7 juli 2019 om 23:26
Als kind ben ik regelmatig op Soli Deo geweest. Wouter Lutkie was een broer van mijn oma. Het hierboven beschreven verhaal was mij niet bekend. Uit de erfenis van Wouter Lutkie zijn wel elementen naar boven gekomen die verwijzen naar diens fascistische verleden zoals een portret van Mussolini met diens handtekening. Als kind kreeg ik daar niets van mee. Na het lezen van deze artikelen komt alles toch in een ander daglicht te staan.
Marilou Nillesen
bhiczei op 8 juli 2019 om 09:13
Bedankt voor je wellevende reactie, Willem. Ik kan me voorstellen dat je als kind heel andere indrukken oppikt. Het getuigt van veel veerkracht dat je hier dit berichtje achterlaat, oprecht dank daarvoor.
Jack
zei op 8 juli 2019 om 13:57
Voor wie een oordeel wil vellen is het soms handig om wat te lezen van de figuur zelf, of van waar hij bij betrokken was.
In een boekje van 1933 (‘Charter van het Nederlandsche Volks-Fascisme’- Prof. Gerretson en ‘Het derde Stadium” – Wouter Lutkie) schrijft hij op pagina 16/17 heel duidelijk dat hij het fascisme als heilideologie voor Nederland ziet.
En in ‘De Partijen en de Nieuwe Orde’ in datzelfde boekje heet het op pagina 19 dat “Wie naast ‘Quadragesimo Anno’ de Italiaans fascistische werkelijkheid van dit oogenblik bestudeert, komt tot de, misschien verrassende, ontdekking, dat deze, in derzelver gemeenschaps- orde, sterk lijkt op een moderne toepassing der aloude christelijke gemeenschaps-leer, welke in bovengenoemden pauselijke zendbrief opnieuw werd geformuleerd.” Zoals misschien bekend werd in die encycliek in 1931 o.a. geschreven dat een katholiek nooit socialist kon zijn (hfdst.3, art.2, par.4, 6).
In 1934 verscheen een boekje “Italië dat mijn hart heeft (Gesprekken met Mussolini)” waarin hij behoorlijk aan de lippen van Mussolini hangt en o.a. schrijft (pag.93): “Doch wel is het fascisme een ‘democratie’ in den zin van decentralisatie, autarchie, of distributionisme, en corporativisme; wel in den zin van deelname aller volkselementen aan de regeering, wel in den zin van ‘Rerum Novarum’, ‘Quadragesimo Anno’en de andere sociale encyclieken der pausen.”
Lutkie synthetiseerde het fascisme wel vaker met de katholieke leer.
In 1934 nam Lutkie, samen met Arnold Meijer, deel aan het ‘IIe Congrès Fasciste de Montreux’, maar werd buiten gegooid omdat hij een redevoering van Mussolini (uitgesproken door generaal Coselchi) onderbrak. Maar voordat dat plaatsvond had het congres een resolutie aangenomen waarin weliswaar gezegd werd dat “die Judenfrage” niet door een universele “Hassfeldzug” tegen het totale Jodendom opgelost kon worden, maar dat veel Joodse groepen en personen “als arrogante veroveraars optreden” en een staat binnen de staat vormen, wel van Rechten gebruikmaken, zonder de Plichten te vervullen. Verder stelde het Congres vast dat de Joden in het algemeen sterk deelnemen aan de internationale revoluties. En daarom proclameerde het Congres “den Krieg gegen diese Elemente.”
De vooroorlogse periode van opkomend fascisme en de soms innige relatie met de katholieke kerk is na de tweede wereldoorlog door de ‘nieuwe’ machtsverhoudingen meestal verdonkeremaand. Van een duidelijke voorkeursbehandeling van fascisten door de katholieke kerk (vóór, tijdens en ná de oorlog) verhaalt ook het onderzoek van Ad van den Oord Zwart Front en SDAP in Oisterwijk. http://www.advandenoord.nl/publications/Zwart_Front_en_SDAP_in_Oisterwijk.pdf
Naast wat in het BHIC aan archiefmateriaal te vinden is, biedt het Katholiek Documentatie Centrum in Nijmegen nog veel meer informatie over Lutkie. Helaas is nog niet alles zonder toestemming te raadplegen, en is het Lutkie-archief ‘tijdelijk’ niet toegankelijk (sinds maart 2016 (!).
Ramses Peters (archivaris KDC)
zei op 21 februari 2020 om 11:33
Inmiddels is het archief Lutkie weer toegankelijk en zelfs grotendeels online te bekijken: https://kdc-opac.hosting.ru.nl/Details/archive/110000982 . De stukken waarvoor toestemming moet worden aangevraagd hebben vooral betrekking op mensen die sociale en financiële steun via Soli Deo ontvingen; de stukken over Lutkies betrokkenheid de diverse fascistoïde organisaties zijn nu online te raadplegen. We verwachten dit jaar de digitalisering van het archief helemaal af te ronden. Schroom bij vragen niet om met ons contact op te nemen. Ramses Peters, archivaris Katholiek Documentatie Centrum
Marilou Nillesen
bhiczei op 23 februari 2020 om 18:31
Hartelijk dank voor deze waardevolle toevoeging, Ramses. Zeer bruikbaar voor onderzoekers, heel interessant!
Marilou Nillesen
bhiczei op 14 februari 2022 om 20:08
Bedankt voor deze verwijzing, Willem.
Antoinette Keukens-Lutkie
zei op 1 maart 2022 om 10:56
Mijn meisjesnaam is Lutkie. Wouter Lutkie was een oom van mijn vader. Mijn ouders hadden weinig contact met hem,. Ik weetje, dat ze naar zijn begrafenis geweest.
Er werd in ons gezin niet veel gesproken over hem. Ik ga zijn biografie zeker lezen, aangezien mijn vader en moeder ook uit Nuland en Rosmalen komen.
Marilou Nillesen
bhiczei op 1 maart 2022 om 16:44
Dag Antoinette, fijn dat je hier reageert. Ik kan me voorstellen dat je bovengemiddelde belangstelling hebt voor deze biografie. Ben je ooit aangesproken op het feit dat Lutkie je meisjesnaam is? Of gebeurt dat eigenlijk nooit?
Antoinette Keukens
zei op 1 maart 2022 om 18:09
Hallo Marilou,
Nee, eigenlijk nooit. Veel mensen in mijn omgeving kennen zijn naam niet.
Ik heb van mijn ouders een boekje over hem gekregen. Het boekje heet: Onze rol spelen, een keuze uit het werk van Wouter Lutkie. Het is samengesteld door Henk van Gelre.
Marilou Nillesen
bhiczei op 2 maart 2022 om 10:18
Duidelijk Antoinette, ik ben benieuwd of je nog veel nieuwe elementen leest in de biografie.
Bedankt voor je snelle antwoord.
Zijn naam was Wouter Lutkie. Hij werd op 23 februari 1887 in ’s-Hertogenbosch geboren als oudste zoon van Leonardus Lutkie en Maria van den Heuvel. Vader Lutkie was handelaar in huiden, en zowel hij als zijn vrouw waren welgesteld van huis uit.
Mgr. Diepen had als bisschop van Den Bosch vaak moeite met deze geestelijke, die al 32 jaar was en al wat meer van de wereld had gezien dan de meeste jonge priesters. Hij gaf hem een aanstelling als kapelaan in het nietige 
Al tijdens Lutkies studie bleek diens afkeer van het erfgoed van de Franse revolutie, en vooral van het democratisch staatsbestel. Naar zijn mening bood Mussolini’s fascisme, dat in 1922 in Italië aan de macht was gekomen, de ideale oplossing voor de problemen waarmee de Nederlandse samenleving worstelde. De kernwoorden en -waarden waren: orde, gezag, discipline, gemeenschap, hiërarchie, traditie en familie, godsdienst en kerk.
In september en oktober 1944 lagen Nuland, Geffen en Vinkel tussen de hamer van de geallieerden, die oprukten richting ’s-Hertogenbosch, en het aambeeld van de Duitsers, die fel verzet boden. Temidden van het strijdgewoel van de 
