Overlijdensregisters ten behoeve van de sterftestatistiek
De belangrijkste bron voor het onderzoek naar ziekte, gezondheid en sterfte in Oss zijn de zogeheten ‘overlijdensregisters ten behoeve van de sterftestatistiek’. In 1865 werd in de Wet op de Uitoefening der Geneeskunst vastgelegd dat in Nederland de (behandelend) arts die de dood van iemand vaststelt een verklaring van overlijden moet opmaken waarin hij aangeeft wat de doodsoorzaak is. Hieruit zijn onder andere de doodsbriefjes ontstaan, maar in sommige gemeenten werden ook complete sterftelijsten bijgehouden. Dit zijn een soort verzamellijsten van alle overledenen per jaar per gemeente, met per regel (per persoon) een aantal persoonsgegevens én de doodsoorzaak. Er is bijvoorbeeld ook informatie genoteerd over onder andere het geslacht, de burgerlijke staat, de leeftijd en het beroep van de overledene. De doodsoorzaak werd hierbij over het algemeen overgenomen uit de overlijdensverklaring (‘doodsbriefje’) van de behandeld arts of lijkschouwer. In Oss werden dit soort sterftelijsten ook bijgehouden, in ieder geval voor de periode 1866-1906: de ‘overlijdensregisters ten behoeve van de sterftestatistiek’. De registers zijn gedigitaliseerd en de scans zijn te vinden op de website van het Brabants Historisch Informatie Centrum (7363 Gemeentebestuur Oss, 1811-1929, inventarisnummers 1773-1775).
Registraties voor het jaar 1884 in een van de Osse overlijdensregisters - Klik om te vergroten
Overlijdensakten van de Burgerlijke Stand
Vanaf 1811 werden gemeenteambtenaren verantwoordelijk voor het registreren van huwelijken, geboorten en sterfgevallen. Vanaf die datum bevat het archief van de Burgerlijke Stand dus overlijdensakten van individuen. Deze akten bevatten niet enkel de namen van overledenen, maar ook gegevens over leeftijd, beroep, woon- en geboorteplaats en de ouders van de overledene. In het kader van het fellowship zijn deze (aanvullende) gegevens – in de Open Access Database – gekoppeld aan de informatie uit de overlijdensregisters om een zo compleet mogelijk beeld te creëren van de overledenen in Oss. De akten van de Burgerlijke Stand van Oss zijn geïndexeerd en doorzoekbaar. Deze index is te vinden op de website van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
Overlijdensakte van de burgerlijke stand van het jaar 1880 - Klik om te vergroten
Gemeenteverslagen
In de periode van 1851 tot 1929 werden er in de gemeente Oss jaarlijkse verslagen bijgehouden. De gemeenteverslagen bieden een mooi overzicht van de demografische, sociale en economische toestand en ontwikkelingen in de stad. In de verslagen werd in verscheidene hoofdstukken informatie bijgehouden over onder andere de handel, het gemeentebestuur, de infrastructuur, het armwezen, de fabrieken en ambachten. Om inzicht te krijgen in de gezondheidstoestand van de stad zijn vooral de hoofdstukken over ‘bevolking’ (informatie over het aantal inwoners en cijfers over geboorte, sterfte, vestiging en vertrek) en ‘medische politie’ (opgaven over heersende ziekten, verrichte inentingen, keuring van levensmiddelen, toestand openbare reinheid) van belang. De registers zijn in het beheer van het Brabants Historisch Informatie Centrum en te vinden via deze archiefbeschrijving: 7363, Gemeentebestuur Oss, 1811-1929, inventarisnummers 705-782.
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Van de schaduw des doods tot een licht ten leven. De historie van de methodiek van de doodsoorzakenstatistiek in Nederland 1865-2005 (2005).
Rob van Drie, 'Het doodsbriefje', Genealogie, tijdschrift voor familiegeschiedenis 17 (2011) 110-11.
