Dit is de overzichtslijst van stukken die per 1 januari 2024 openbaar zijn geworden
Dramatische, ontroerende maar ook herkenbare archiefstukken: vandaag start het nieuwe jaar bij het BHIC met ‘openbaarheidsdag’. Journalisten, historici en andere belangstellenden kunnen dan via de overzichtslijst kennisnemen van documenten, archieven en archiefbestanden die vanaf deze datum openbaar zijn geworden en dus toegankelijk zijn. Daarnaast schenkt het BHIC de hele maand januari elke maandag op www.bhic.nl/verhalen aandacht aan een paar van die ‘nieuwe’ archiefstukken.
Elk jaar schuift de openbaarheidsgrens weer een jaartje op. Dit jaar is het jaar 1948 vrij gekomen voor archieven met een openbaarheidsbeperking van 75 jaar. Wat vertellen onze archieven ons over dat jaar? Hoewel de oorlog dan al drie en in Brabant zelfs al vier jaar is afgelopen, zie je dat mensen nog veel te maken hebben met de afwikkeling van schade aan hun huizen. Ook zie je dat vluchtelingen terugkeren en mensen vervolgd worden vanwege een verkeerde politieke keuze.
Uit de overzichtslijst 2024
Dit jaar is onder meer correspondentie openbaar geworden van de Vlaamse Beweging, 1869 - 1979. Verder vinden we niet alleen stukken van de vooraanstaande familie Van de Mortel - De La Court, 1384 - 1978, maar ook van de familie De Jong van Beek en Donk en het huis Eyckenlust in Beek en Donk, 1674 - 1972. Met daarin brieven, foto’s, ansichtkaarten, negatieven en documentatie.
Ook kun je weer graven in de vrijgekomen rechtbankarchieven. Zo lezen we in een procesdossier uit 1948 van de Rechtbank ’s-Hertogenbosch, 1940 - 1949, dat de behandeling van geïnterneerden in het Interneringskamp Vught (het voormalige concentratiekamp) veel te wensen over liet. Wachtmeester L. stond in 1945 maandenlang aan het hoofd van de Interne Recherche en voerde een schrikbewind in Vught. Hij gebruikte stokken, stoelpoten en knuppels om gevangenen af te ranselen en drukte gloeiende sigaretten uit in hun ogen.
Niet alleen verdachte Nederlanders werden daar na de bevrijding opgesloten. Ook Duitsers kwamen hier terecht, zoals een zekere Bernard en zijn vader, lezen we in de vrijgekomen dossiers van de Gevangenissen in Breda, 1815 - 1975. Deze joodse Duitsers waren eind jaren dertig naar Nederland gevlucht, waar zij zich (ondanks hun afkomst!) aansloten bij de Sicherheitsdienst (SD). Vader en zoon verzamelden gegevens van andere joden, die vervolgens konden worden opgepakt en gedeporteerd. Velen hebben dit niet overleefd.
In de archieven van het Gemeentebestuur Wanroij, 1938 - 1979 lezen we dat niemand op NSB’ers zit te wachten, ook al komen ze uit je eigen dorp, of is het je eigen familie en zijn er kleine kinderen die zwaar de dupe zijn. Zelfs Moeder Overste van Onze Lieve Vrouw van Lourdes uit Rijkevoort voelt daar niets voor. En in stukken van het Gemeentebestuur Veghel, 1937 - 1969, zien we dat het Militair Gezag probeert orde op zaken te stellen zoals met huisvesting van NSB-gezinnen. Onder meer door NSB-gezinnen met meerderen in één huis onder te brengen.
Het laat weinig te raden over hoe vijandig de sfeer is tegenover mensen met een verkeerde politieke keuze.
Wanneer je duikt in de dagrapporten van de Gemeentepolitie van Oss realiseer je je hoe zeer het werk van een politieagent is veranderd. Zo zet hij fietsen die niet op slot staan in de politieschuur en verplicht hij drie baldadige pubers strafregels te komen schrijven op het bureau.
In de vrijgekomen stukken van de Raden van beroep directe Belastingen komen we uiteenlopende beroepszaken tegen geheven belastingen tegen. Je leest dat iemand geen schoolgeld aan de gemeente wil betalen, omdat de gemeente geen cent heeft uitgegeven aan het oprichten van die school. En zie je dat het kerkrecht ineens diepgaand uitgezocht moet worden wanneer nonnen in Oosterhout in beroep gaan tegen de opgelegde vermogensbelasting. Dat de strijd tussen burgers en de Belastinginspecteur van alle tijden is, komt in deze stukken prachtig naar voren.
Maar er is zoveel meer. Nieuwsgierig geworden?
Dit is de overzichtslijst van stukken die per 1 januari 2024 openbaar zijn geworden
Je kunt de gewenste archiefstukken inzien op onze studiezaal. Nog handiger is misschien om gebruik te maken van onze gratis scannen-op-verzoek-service. Vraag via onze website je gewenste stukken aan, dan worden ze voor je gescand en kun je ze daarna digitaal bekijken en downloaden.
Openbaarheid archieven
De Archiefwet 1995 bepaalt dat documenten van overheidsinstellingen na twintig jaar worden overgedragen aan het historisch archief. Ruim 95 procent van de overgedragen stukken is direct in te zien. Voor de rest geldt een beperking op de openbaarheid, meestal omwille van de privacy van nog levende personen. Over particuliere archieven maakt het BHIC speciale afspraken met de schenkers. De beperkingen gelden altijd voor een van tevoren vastgestelde periode. En dus worden er jaarlijks nieuwe archieven openbaar.
Aanvullende podcast!
Ook staat de podcast ‘Archief geeft geheimen prijs: oorlogsdrama en vredesleed’ online. In deze speciale podcast over de Openbaarheidsdag duiken we in archieven die pas na een bepaald aantal jaren mogen worden geopend. Met collega’s Harm en Lisette gaan we op zoek naar de dossiers die vanaf 2 januari 2024 voor de eerste keer worden ingezien. Met een prachtig verhaal over de Veghelse joodse handelaar in juten zakken, Max Wolf.
Nooit ons laatste nieuws missen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief!
