Voedselhulp voor onze koeien

Later in het jaar kleurden de weilanden roodbruin, er was geen sprietje groen meer te vinden. Mijn broer en ik moesten drinkwater oppompen voor de koeien. Een gootje bracht het water naar een grote bak. Alleen waar dat gootje een beetje lekte, stond nog een polletje groen gras. De melkopbrengst daalde naar een dramatisch niveau. En erger nog: er kon geen hooi voor de komende winter worden gewonnen.

De voederbieten stonden te pratten op het veld en stoppelknollen werden niet gezaaid na een mislukte graanoogst, vanwege de droogte. Trekkers reden vast in het mulle zand, dat soms als water voor de wielen wegliep. De wanhoop was voelbaar in het gezin. Regeninstallaties waren er nauwelijks, maar wie er een had was spekkoper. Dat jaar had ik al de eerste automatische oprolbare haspelinstallatie gezien, maar voor de meeste boeren werd het een dramatisch jaar.

De situatie was zo slecht dat er in de herfst voedselhulp werd georganiseerd. Vanuit de provincie Zeeland werden bietenkoppen naar onze omgeving gebracht. Welke omvang die hulp had, weet ik niet. Op een morgen werden jonge boeren, die een dag gemist konden worden, per bus naar het zuidwesten gebracht. Ze moesten een gavel of riek meenemen om de bietenkoppen op de wagens van het leger, dat voor het transport zorgde, te laden. De hele dag stond bol van de spanning. Tussen de middag kwam er een reportage op de radio van het gebeuren in het programma “voor boer en tuinder “.

In ’53 hebben jullie ons geholpen, nu helpen wij jullie,” ving ik ergens op. Tegen de avond lag een aantal boeren in de berm van de weg bij de brug over het Defensiekanaal. Piet Suikerbuik, landbouwvoorlichter in Wanroy, kwam ook een kijkje nemen. ”Zo jongens, allemaal in blijde verwachting?” “Nee, alleen Hentje” werd er gevat op gereageerd. Hentje had een nogal dik buikje. Hilariteit alom.

De colonne wilde maar niet komen en moeder was onverbiddelijk: we moesten naar bed. Laat in de avond werd ik wakker van het monotone geronk van de leger-Dafjes. Toen we ‘s morgens naar school gingen, waren ze verdwenen en de bietenkoppen lagen in een grote halve cirkel in het weiland van Nolleke v.d. Bungelaar. Er lag ook een hoopje hooi bij. Alles werd verdeeld en vader kuilde zijn gedeelte in.

Het werd een hoopje van ongeveer 3 bij 3 meter en een halve meter hoog, nadat het was aangezakt en dat was toch een welkome aanvulling op het winterrantsoen. Op de foto is mijn schoonvader mangelkoppen aan het inkuilen met zijn vier zonen en de knecht. Het paard staat op de hoop om deze aan te drukken. Van links naar rechts: Frans, Koos en Tonny Jilesen, Tien v.d. Schans, Jan en Theo Jilesen.

Wat ik zo graag zou horen is of hier iemand iets meer over weet? Want als het leger werd ingezet, zal het toch om een veel grotere operatie gegaan zijn. Maar hóe groot? Waar is overal aangevoerd? En ging het alleen om de Brabantse zandgronden?

Naschrift van de redactie: In de zomer van 1959 viel er extreem weinig regen: in De Bilt viel in totaal maar 104 mm tegen 214 mm normaal.
Behalve de op twee na droogste zomer ooit, was deze zomer ook de op twee na zonnigste (797 uren). De problemen verergerden vooral, omdat september uitgroeide tot een extreem zonnige en droge maand. Landelijk viel er in september gemiddeld 4 mm en de zon scheen 240 uur. De droogte, die uiteindelijk tot half oktober duurde, leidde tot scharminkels van vee op de verdorde Brabantse stuifakkers, en vrijwel volledig teloorgegane aardappel - en graanoogsten met nauwelijks knolzetting bij de verschrompelde piepers (en dus recordprijzen op de aardappeltermijnmarkt).