Bierbrouwerij De Twee Bellen

De brouwerij en de brouwers

Op 24 februari 1656 stond in een staat en inventaris van goederen van zaliger Jan Cornelis Tilburch alias Canters dat hij aan Frans Cornelis van Riel de Jonghe een huis en brouwerij verhuurde. Pas in 1668 werden de koopbrouwerijen in Etten-Leur voor het eerst met naam in de archieven vermeld. Op de Leur was dat de bierbrouwerij De Twee Bellen met als eigenaar Frans van Riel.

Frans van Riel was koopbrouwer, dat betekende dat hij in tegenstelling tot huisbrouwers zijn bier brouwde voor de verkoop. Drie generaties van Riel zouden de brouwerij met succes runnen. Op de lijst van koop- en huisbrouwers in 1724 wordt vermeld dat de brouwerij De Twee Bellen, die toen gerund werd door de kleinzoon, eveneens genaamd Frans van Riel, in de grote kelder 8 tonnen, 10 vaten en 1 kinneken vol met 1 ton kraens had. Frans had drie knechten in dienst. Hij was niet alleen een succesvol bierbrouwer, hij was van 1724 tot 1766 ook nog schepen van de Vrijheid Etten, Leur en Sprundel.              

Na het overlijden van Frans van Riel in 1768 nam zijn zwager Henricus Jacobus Tack de brouwerij over. Na Henricus Tack kwam diens zoon Govert in de brouwerij. Govert overleed in 1823 ongehuwd.

Na de familie Tack kwam de brouwerij in handen van Christiaan Bogers, telg uit een Ettense bierbrouwersfamilie. Zijn vader Pieter Bogers had op de Markt in Etten naast herberg De Zwaan een bier- en azijnbrouwerij. Voordat Christiaan erin trok vond een omvangrijke verbouwing van de woning plaats. Oorspronkelijk had het huis een trapgevel, maar die werd verbouwd tot lijstgevel. Bij de sloop in 1996 dateerden nog diverse zaken uit de 17de eeuw, zoals de spanten die de kap droegen. Ook de zolder, die nog tot in de 19de eeuw gebruikt werd voor de opslag van boekweit. Boekweit was een belangrijk ingrediënt in witbier.

Zoals we bij Frans van Riel zagen, genoten bierbrouwers veel aanzien en bekleedden zij belangrijke maatschappelijke functies. Zo was Christiaan Bogers lid van het armbestuur in de gemeente Etten en Leur. Na zijn overlijden in 1866 werd de brouwerij voortgezet door zijn zoon Petrus Bogers.

Ook Petrus had een belangrijke maatschappelijke functie: hij was kerkmeester in de Petrusparochie. Bij de bouw van de Petruskerk in 1887 schonk Petrus bij testamentaire beschikking een schuur en een stuk grond waarop de Petruskerk gebouwd kon worden. Petrus, die nooit getrouwd was, overleed in 1888.

Beide gebeurtenissen leidden ertoe dat er na meer dan twee eeuwen een einde kwam aan bierbrouwerij De Twee Bellen.

Toch verdween de familie Bogers niet helemaal van het brouwerstoneel. In 1886 trouwde Adriana Cornelia Bogers, een kleindochter van Christiaan en dochter van Johannes Bogers, met de Sprundelse brouwerszoon Augustinus de Weert. Het stel vestigde zich op de Markt in Etten waar het de bierbrouwerij De Wereld exploiteerde.

Na de brouwerij

Hoe ging het verder met het pand van de Twee Bellen? Tot haar overlijden in 1906 woonde Maria Bogers, een ongehuwde zus van Petrus, in het pand. Daarna hebben er kortstondig nog enige gezinnen in gewoond. Het pand werd in tweeën gesplitst. Het voorhuis kreeg later huisnummer 26 en het achterhuis 28.  In 1922 kocht de schoenmaker Johannes Geppaart het pand. Later woonde er zijn zoon, die onderwijzer was. In het achterhuis heeft lange tijd de familie Buijnsters gewoond.

In 1996 kocht de Woonstichting Etten-Leur De Twee Bellen en het huis ernaast, Lange Brugstraat 24, sloopte alles en zette er een gebouw met 15 appartementen neer. Alleen de naam “De Twee Bellen” herinnert nog aan een stukje bijzonder historisch erfgoed dat hier ooit gestaan heeft.

Bronnen

West-Brabants Archief, Bergen op Zoom:
- Genealogische bronnen
- Archief van de Vrijheid Etten, Leur en Sprundel 1430-1810
- Archieven van de gemeente Etten-Leur 1811-heden

Geschiedenis van de Leurse parochie 1797-1989 in: d’Huskes nr. 17 uitgegeven door heemkundekring Jan uten Houte, Etten-Leur.

De geschiedenis van de monumentale panden aan de Lange Brugstraat, in: Groot Etten-Leur d.d. 28-01-1996