Mariakapel aan Huijbergsebaan te Bergen op Zoom

In zijn boek Onze-Lieve-Vrouw in Bergen op Zoom vermeldt auteur Jan van Wijk van de Mariakamer verdere gegevens over de kapel. Op een steen aan de achterzijde van de kapel staat  de datum 8 juni 1935, dit is de zaterdag voor Pinksteren in dat jaar, mogelijk de inzegeningsdatum. Verder verklaart Jan de letters op de steen, die een afkorting zijn. De letters verwijzen naar de voortrekkers en de groep. Deze groep is onderdeel van  Katholiek Mannelijk Jeugdwerk Parochie Heilige Maagd, een parochie in het centrum van Bergen op Zoom.

De topografische locatie

Op de website Kadaster Toporeis is de kapel voor het eerst aangegeven op de kaart behorend bij 1998 op de tijdsbalk.  De kapel wordt aangegeven met een kruis aangegeven aan de Huijbergsebaan. Rijdend richting Huijbergen aan de rechterkant tegen het bos vlak voor de oversteekplaats voor fietsers.        

De gemeentelijke locatie

De bouwers mogen dan wel Bergenaren van parochie De Maagd, nu onze Lievevrouweparochie, zijn; de ondergrond van de kapel behoort niet tot die parochie en evenmin tot de gemeente Bergen op Zoom. De ondergrond ligt in de gemeente Woensdrecht tegen de limieten (gevormd door de Huijbergsebaan) met de gemeente Bergen op Zoom. Daarnaast behoort de ondergrond tot de parochie van de Heilige Antonius Abt te Nieuw-Borgvliet. Eerst in 1997 komt de ondergrond bij de gemeente Bergen op Zoom. Ook staat de kapel destijds dicht bij de grens van het militair oefenterrein “de Woensdrechtse heide”. Dus als soldaten uit de garnizoensstad die Bergen op Zoom is, op oefening gaan kunnen zij langs de kapel zijn gekomen.      

Mogelijke aanleiding tot de bouw

Uit het Dagblad van Noord-Brabant van woensdag 27 februari 1935 blijkt dat de parochie Borgvliet ook een verkennersgroep kent. Er wordt melding gemaakt van een “Oudersavond Verkenners”, die ook wordt bezocht  door “enige officials uit de R.K. Verkennersbeweging uit Bergen op Zoom”. Twee maanden later kent het tweewekelijks tijdschrift “Goudland  voor de katholieke welpen en verkenners van Nederland” van zaterdag 27 april 1935 een artikel over Verkenners en Maria. De kop en een passage uit het artikel spreken voor zich.

Zouden de bijeenkomst in februari 1935 en het artikel van april 1935 de inspiratie zijn geweest om een Mariakapelletje te bouwen aan de Huijbergsebaan ?? Mogelijk wel, maar in die periode worden in de omgeving meerdere Mariakapellen opgericht. Dit ook onder stimulans van de bisschop in Breda om werklozen te laten werken. In een artikel in de Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant van 20 juli 1935 wordt geschreven over “een mooie veldkapel van O.L. Vrouw op het Hageland te Ossendrecht”. De Grondwet van 13 september 1935 weet dat op 15 september 1935 “in de kom van het dorp plechtige wijding zal plaats hebben van een grote Maria-devotiekapel”.   

Vernielingen aan kapel

De schrijvers Rob Franssen en Jan van Wijk maken melding van regelmatige vernielingen, ook in oktober 1944 door oorlogsgeweld, en herstel van schade. Maar ook renovatie. In 1938 wordt ook bericht over schade door vandalisme gemaakt in dagblad De Zoom op zaterdag 9 juli 1938 in de rubriek Ingezonden stukken. Echter de burgemeester van Woensdrecht doet onderzoek naar het ontstaan van de schade. Er is sprake van schade door wind en regen. Aan de hand van de uitkomsten van het onderzoek bericht het zelfde dagblad op maandag 11 juli 1938 opnieuw. In de artikelen wordt overigens vermeld de locatie van het Mariakapelletje te weten bij de hofstede van landbouwer Bril.

Ook het Dagblad van Noord-Brabant  bericht over het zelfde voorval op  zaterdag 9 juli 1938  en corrigerend op 12 juli 1938 over het voorval. Fraai is wel de vermelding van eerdere herstelwerkheden door de Verkenners.   

Mogelijke rol landbouwer Bril en eigenaar Franken

Landbouwer Gustaaf Bril koopt blijkens akten van notaris J.C.H. Perée van 5 en 19 november 1931 een perceel bouwland en weiland gelegen ter plaats “Heihoefken”, waar later de kapel komt. De koop is niet doorgegaan zo valt uit het eigendomsartikel van Gustaaf in het kadaster op te maken. Mogelijk is hij de grond gaan huren van de verkopend eigenaar Arnoldus Franken, hovenier en wonende Coehoornstraat 2 in het centrum van Bergen op Zoom, behorend tot parochie De Maagd.   

Gustaaf woont wel op hofstede ’t Heihoefke, volgens het eigendomsartikel in het kadaster huis B 57 later 61, later volgens de nieuwe huisnummering op straat of weg Zandstraat te Woensdrecht nu Zandven Bergen op

Zoom. Gustaaf behoort dus tot de parochie van de Heilige Antonius Abt. Zoon Petrus van Gustaaf koopt grond in de Dorpsstraat, nu Rembrandtstraat, op Nieuw-Borgvliet en verhuist in 1931, aldus het Dagblad van Noord-Brabant van 13 juni 1931. Gustaaf zelf verhuist in augustus 1933 naar Nieuw-Borgvliet. Hij gaat wonen aan de Antwerpsestraatweg, ter hoogte van de Michiel de Ruyterstraat.

Gustaaf of mogelijk August Bril is maatschappelijk actief binnen de parochie Borgvliet. Blijkens dagblad De Grondwet  van 7 juli 1937 wordt hij in 1928 commissaris van de dan op te richten R.K. harmonie Concordia. Zoon Piet en kleinzoon Guust zijn later ook actief bij de harmonie. Ook is Gustaaf waterschapsbestuurder, waar hij als boer gronden heeft. Blijkens het Dagblad van Noord-Brabant 11 juli 1931 en 7 juli 1937 is hij (her)benoemd tot gezworene van het waterschap “De Prins Karelpolder”.

Speculatieve veronderstelling

Mogelijk heeft de ontmoeting tussen Arnoldus Franken en Gustaaf Bril, als grondbezitters van en bij “ ’t Heihoefke” en brave katholieken, geleid tot de bouw van de Mariakapel aan de Huijbergsebaan.  En hebben zij herhaald de woorden op de steen aan de voorzijde van het kapelletje.