skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hualp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Ans Holman
Ans Holman RA Tilburg
Menu
sluit
Hualp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Ans Holman
Ans Holman RA Tilburg

Kinderen van de Erpse pastoors

Het klinkt misschien vreemd - kinderen van de pastoor - maar in de 15de en 16de eeuw komt dat in Noord-Brabant regelmatig voor. Onderzoek van hoogleraar Arnoud-Jan Bijsterveld gaf dat al eerder aan en onderzoeker Jan Lange stuit nu in de schepenbank Erp op de opmerkelijke handel en wandel van de familie Van Broeckhoven.


Als pastoor samenwonen met een vrouw is zo gewoon dat je daar ieder jaar een boete voor betaalt vanwege “incontinentia”. Sterker nog, van de tien boeten die de kerk in die eeuwen oplegt, betreffen negen het celibaat. Het lijkt ook voor de gelovigen geen probleem. Zolang hun pastoor er is voor de mis, en voor dopen en begraven, en zich verder niet misdraagt door bijvoorbeeld openbare dronkenschap, is er niets aan de hand.
Vooral pastoors die lid zijn van een religieuze orde (met name norbertijnen) leven openlijk met een vrouw. Hierdoor lijkt het celibaat vooral een mooi streven voor monniken in een klooster, niet van toepassing voor pastoors in hun dorp. Onderzoeker Jan Lange meldt dat hij deze pastoors – samen hun kroost – met enige regelmaat tegenkomt in de schepenbank Erp.

Zoals Erpenaar Johannes Rudolphi Rovers van Broeckhoven, van 1392 tot 1428 rector ecclesie waarvan genoteerd staat dat hij het celibaat overtreedt. “En de Joannes van Broeckhoven [1497-1537] lijkt mij Andries Dircx Van Broeckhoven te moeten zijn; hij is dan pastoor vanaf 1485 tot 1501 in Erp. Hij is een kleinzoon van de eerder genoemde Joannes van Broeckhoven, pastoor 1392-1428”, meldt Jan Lange.

Hetzelfde is het geval met Art/Arnold Rover, rond 1360-1400. Rover is investiet (pastoor) in Erp, met zonen Art Rovers (overleden rond 1382-1387), Willem en Dirck en een zoon genaamd Jan van Enghelen. Dit laatste valt te lezen in 1375; dan wordt van heer Arnold gezegd: vroeger pastoor van Erp. Verder is in 1362 sprake van zoon Wouter of Wellen.

Meerdere kinderen

Ook heer Johannes/Jan – zoon van Rudolphi/Roelofs Rovers van Broeckhoven – heeft meerdere kinderen, ook al is hij van 1392 tot 1428 pastoor in Erp. Of lees mee in het testament van pastoor Andreas van Broeckhoven uit 1500 om inzicht in zijn leven te krijgen. In dat testament regelt hij zijn begrafenis, doet onder meer schenkingen aan de kerk van Erp en zijn bedienaren, aan familie en personeel, waarna hij beschikt over het patronaatsrecht van Erp en als executeurs-testamentair de prior van de Bossche kruisheren en de fraters benoemt. Aan de orde komt onder meer het legaat aan zijn dienstmeid Aleijt Hendriks van Loen. En een regeling voor Christijn, zijn dochter, gehuwd met armiger/schildknaap, Wouter Goessens van Beeck en hun dochter Hilleke.
Het Dodenboek van de Illustere Broederschap van OLV te Den Bosch meldt in 1501-02 de doodschuld betaald voor hem als persoen tot Erp en gezworen broeder.

Meer weten? Klik en kijk dan ook hier op de lijst van de pastoors van Erp.

(Met veel dank aan Jan Lange voor alle medewerking!)

Illustratie via Rijksstudio

 

Reacties (10)

Gerrit Kouwenhoven zei op 23 maart 2020 om 16:46
De 15de eeuwse Hattemer pastoor Bernardus die Haeze had een zoon Jasper die nog wel eens een boete voor zijn vader betaalde. Jasper heeft al in 1564 in de nacht voor St Andreas in de Andreaskerk twee monstransen gestolen die hij in een kolk heeft gegooid. Dus dat was al vroege beeldenstorm
Mark Goossens zei op 23 maart 2020 om 17:04
Interessant hierbij is de Synode van 1018 in Pavia (Lombardije, Italië) waar werd besloten dat kinderen van priesters horigen van de kerk werden en niet hun vaders nalatenschap konden erven, en die dus naar de kerk ging.
Jan Lange zei op 23 maart 2020 om 17:12
Het leven is ook hier sterker dan de leer. Men zorgde goed voor zijn nageslacht. Eensgelijks in ORA goed gedocumenteerd verhaal vindt je onder de pastoors van Megen bij pastoor Hubert Mathijssen Claessen rond 1550-70.
Jan Lange zei op 28 maart 2020 om 18:07
Aangaande het patronaats/benoemingsrecht in de kerk van Erp: BP Erp 23-10-1395. Egidius en Yda, kinderen van wijlen Johannes zv wijlen Andreas genaamd Broechoven enerzijds, en Goeswinus Moedel van der Donc anderzijds, verklaarden dat huwelijkse voorwaarden zijn opgesteld tussen voornoemde Egidius en Yda enerzijds en Rutgherus van der Donc anderzijds mbt het huwelijk dat gesloten zal worden tussen voornoemde Egidius en jkvr Katherina dv voornoemde Rutgherus van der Donc. Onder meer is bepaald dat jkvr Katherina, als zij voornoemde Egidius overleeft, voor de duur van haar leven alle cijnsgoederen, feodale en allodiale goederen van voornoemde Egidius zal hebben, alsmede het recht van patronatus (benoemingsrecht) van de kerk van Erp, zoals deze goederen en dit recht behoorden aan voornoemde wijlen Johannes zv wijlen Andreas en nu behoren aan voornoemde Egidius.
Verder: Art/Arnold Rover, investiet van Erp is vóór 14.5.1367 overl.
Aelbertus Buck 1379 investiet van Erp.
Roelof Rovers van Broeckhoven (vader van Jan hieronder) BP Erp vermeld als priester 1369/ investiet vanaf 1369; overl. vóór 8.10.1383.
Daarna vanaf 1383 nat. zoon Jan vermeld als priester/investiet van Erp tot 1428.
Wim Cöp zei op 16 april 2020 om 19:55
Het klopt inderdaad dat Jan van Broechoven, die van 1392-1428 investitus was in Erp geen zoon was van Rudolph Rover van Broechoven. Naar mijn huidige inzicht is hij een zoon van Dirck Andrieszn. Van Broechoven. In mijn artikel in het Noordbrabants Historisch Jaarboek 36(2019): 82-109 over het patronaatsrecht en het pastoorsbeneficie van de Erpse kerk wordt een en ander uitgebreid belicht. Door een fout van de drukker/redactie is de eerste kolom van alle tabellen weggevallen met de talrijke daarbij behorende referenties. Eventueel zijn de correcte tabellen bij mij op te vragen.
Jan Lange zei op 16 april 2020 om 20:05
Dat begrijp ik niet, in Bosch Protocol Erp komt hij steevast voor in deze periode als Johannes z.v. Rudolph Rover van Broeckhoven.
Heer Johannes/Jan nat. z.v. Rudolphi/Roelofs Rovers van Broeckhoven, vermeld als investiet van Erp1383-1428; geboren te Erp in bisdom Luik; 1392-1428 rector ecclesie te Erp; overtrad celibaat. Hij had zeker de volgende kinderen (deels ?) bij Geertrui Gerits Becker. 1402-03 ene Yda d.v. wijlen Gerit Becker, man van Katelijn Augustijn. Henrick, Heilwich, Gertruud en Katelijn , broers en zussen van Yda. Kinderen van heer Jan Roelofs Rovers van Broeckhoven:
BP Erp1395 Dirck, Gerard, Cristina en Katharina
-Dirck, geb. ca. 1370-75, vermeld BP Erp vanaf 1393-97/ BP Gemert 1395-96 met Truda d.v. Gerit Graets/1430;1434;1440 vermeld. Ook 1491/1483/1478 een (andere ?) Dirck z.v. Jan nat z.v. heer Roelof Rover van Broeckhoven, investiet Erp. Zie hieronder.
-Aleijdt x Ludolf Claes Gielis: in 1427 de moeder Geertruij Gerits Becker/Bakker genoemd, Geertruij ook vermeld 1437. Aleijt nat. dr. w. heer Jan van Broechoeven, investiet van Erpe heeft opgedragen aan Claes Bongijers, steenhouwer,een huis, erf en hof aan die Rijedijck (Aleijt had dat huis verkregen van Goijart Jan Ruijsen) 7 nov 1443.
-Andries (1415;1423; 1440 heer Andries priester). 1437 Andries z.w. Jan her Roverss (en zijn dochters Lijsbeth en Heilwich) . Is hij de hieronder (20.7.1459) genoemde heer Andries met een nat. zoon Dirck ?
-nat. dochter Kathelijn.
-nat. dochter Christijn, overl. vóór 1447 x Hendrick Peters van Helesem alias Persoens; Hendrick heeft nat. dochter Christijn (1499 overl. x Roelof die Bever) en Lijsken (1499 overl. x Servaes Arnts) .
-schoonzoon Goijart Jan Ruzen, man van Yda nat.dr. van heer Jan van Broechoven.
-Henrick Aert Aert Geliss, man van Geertruijt nat.dr. wijlen heer Jan van Broechoven, investiet van Erpe; Geertruijt Gerit Beckers was ook de moeder van voorn. Geertruijt (1440).

Daarnaast is er, lijkt mij, een andere (?) Jan nat. z.v. heer Rover van Broeckhoven, welke laatste investiet was in Erp. Deze Jan is overleden vóór 1408 en wordt in 1382-87/1397-1400 alszodanig vermeld.
Heer Rover van Broeckhoven (overl. vóór 1380) heeft naast Jan een nat. zoon Hendrick (1427) en Dirck (overl. vóór 1403) x Geerborg; en er is in 1408 sprake van een dan al overl. heer Rover van Broeckhoven, investiet van Erp, die oom is van Gielis Jan Andries van Broechoven. In 1393-97 van een Ida d.v. wijlen Jan Broeckhoven x Udo van Tefelen en een Katelijn d.v. wijlen Andries van Broeckhoven; in dezelfde acte acteert een andere/nog levende Jan nat. zoon van w. heer Roelof Rover Broechoven, investiet van Erpe.
Verder heeft deze Jan z.v. heer Rover een zoon Gevaert (1423); 15.12.1423 sprake van Andries z.w. Jan Rovers en van Mechtelt d.v. Jan der Weduwen. Verder heeft wijlen Jan heer Roverszoon in 1425 een dochter Mechteld/Met en haar nat. zoon Jan (verwekt door Aert Peterss van Loe). In 1427 vinden we Willem Henrick Goeswijns, Dirck z.w. Jan heer Roverss, Peter, schoonzoon van w. Jan heer Rovers.
In 1429: Dirck, Andries en Gevart, zoons van w. Jan Rovers en hun schoonbroer Bernier Geritss, man van Lijsbeth Henrick Aert Aert Gieliss.
Maar dit zaait dan weer twijfel:
1430 Lijsbeth dr.w. Rover z.w. heer Jan her Rovers zoon; Dirck, Jan, Andries, Ghevart en Mechtell, kinderen van w. Jan her Rover zoon
In 1441/1440 Gevaert z.v. wijlen Jan van Broeckhoven z.v. Roelof Rovers en zijn zoon Aert. In 1434: wijlen Jan nat.z.w. heer Roelof Rover, investiet van Erpe en zijn zoon Gevart (bezit 1/4 deel van de hoeve 'Odevarts Nest' (afkomstig van Jan).

Dirck nat. z.v. heer Jan Roelof Rovers van Broeckhoven; overl. vóór 1463, is gehuwd met Hillegont. Op 2.3.1451 Dirck nat. z.v. Jan van Broeckhoven huurt voor 10 jaar de goederen van Hendrick Jan Keelbreker om de lasten.
1461-63 Hillegont, weduwe van Dirck nat.z.w. heer Jan van Broechoven, investiet van Erpe en haar kinderen: heer Andries, priester, Jacop, Jan, Dirck, Lijsbeth, Aleijt x Adam die Lu (hebben onw. kind Meus) en haar schoonzoon Henrick nat.z.w. Jan Keelbreker, man van Christijn.

Andries Dircx van Broeckhoven. Priester gewijd ca. 1458. Zie het reeds hierboven gemelde over hem. 1501-02 OLV-broederschap Den Bosch doodschuld betaald voor hem als persoen tot Erp en gezworen broeder. 1451 heer Andries Dircx van Broeckhoven.
Andreas van Broeckhoven, investiet en persona personatus en lekenpatroon van de kerk van Erp, waarbij hij toestemming geeft bepaalde goederen van de kerk en de kapellen in de parochie te verkopen ten behoeve van onderhoud, vooral van de beelden, van de altaren van Maria en Catharina en Sebastiaan en Anthonius en voor het onderhoud van de kerk en de ornamenten, 1484.
Verkoop aan Andreas van Broeckhoven, persona van Erp, van grond in Erp met last op het Sint-Anthonisaltaar in de kerk van Erp, 1486
Bul van paus Alexander VI, waarin hij in het geschil over het patronaatsrecht van de kerk van Erp tussen Willem van Horn, alias de Busco, en Andreas van Broeckhoven beslist dat het begevingsrecht de eerste keer aan Willem en de twee volgende keren aan Andreas toekomt, 1495.
Erp 1500: Testament van Andreas van Broeckhoven, pastoor (persona personatus) in Erp, waarin hij zijn begrafenis regelt, schenkingen doet aan de kerk van Erp en zijn bedienaren, de bedelorden die statie houden in Erp, de kruisheren in Den Bosch, de franciscanen in Nijmegen, de rijke en arme fraters in Den Bosch, aan familie en personeel, waarna hij beschikt over het patronaatsrecht van Erp en als executeurs-testamentair de prior van de Bossche kruisheren en de fraters benoemt, alsmede zijn familielid/zwager Jaspar van Eescheren. O.m. Legaat aan zijn dienstmeid Aleijt Hendriks van Loen (reeds in 1491). En regeling t.b.v. Christijn, zijn dochter x armiger/schildknaap, Wouter van Beeck en hun dochter Hilleke, zijn nicht inzake zijn hofstad etc.. Zie onder.
Akte van de abt van Sint-Jacob in Luik, waarbij hij Jan van Broeckhoven (blijkt magister Jan, z.v. zijn broer Jan te zijn in testament JL) beleent met de cijns van Tartwijk in Eersel en twee derde van de tienden en twee derden van het patronaatsrecht van de kerk van Erp, 1501.
Verklaring voor schepenen van Erp van Hillegond, dochter van Wouter van Beeck en Christina, als bezitster van de leencijns van Tartwijk in Eersel, betreffende de verdeling van de novale tienden van Erp en dit leencijns, waaraan de collatie van het personaat van Erp en de beneficies in de kerk van Erp verbonden is, volgens bepalingen in het testament van Andreas van Broeckhoven, 1551.
BP 1487 van pr. heer Gerit nat. z.v. hr/mr. Geerlinck Gerit Claes van Groetelt koop Andries een huis en landerijen, vroeger van Gerit van den Broeck aan de Rijdijck. Idem in 1486 huis aan de Rijdijck van Peter Aert Lonijs van Lancvelt x Jacoba d.v. Gielis Jans Dircx x Heijlwig.

BP 1458 heer Andries van Broechoven, investiet van Meteren z.w. Dirck van Broechoven nat.z.w. heer Jan van Broechoven, investiet van Erpe heeft opgedragen aan Henrick Peterss van Heijlesem die cijnze van Tartwijc op 2 nov. Uit erven in Eersel en 2/3 deel van 't presentatie of patronaatsrecht van de kerk van Erpe (voor 80 peters)
20 juli 1459 1/3 deel van 't patronaatsrecht of de derde presentatie van de kerk van Erp is van Henrick Cnode; Dirck nat.zoon van heer Andries van Broechoven (in de tijd een andere heer Andries dus als hierboven) had de cijnzen van Tartwijc en 2/3 patronaatsrecht der kerk van Erp verkregen van Claes en Goessen, zoons van w. Goessen Steenwech.
Wim Cöp zei op 16 april 2020 om 20:40
In de Bossche Protocollen komen 2 Jannen van Broechoven voor: de ene is Jan nzv Rudolph Rover van Broechoven, investitus(=Rudolph) van Erp. De tweede Jan wordt steeds aangeduid als Heer Jan van Broechoven, investitus van Erp. Deze laatste had 8 of 9 natuurlijke kinderen. De oudste zoon was Dirck, genoemd naar opa. Ik raad U echt aan om het Noordbrabants Historisch Jaarboek erop na te slaan. Doordat vrijwel alle priesters van Broechoven natuurlijke kinderen hadden en vrijwel alle priesters Andries is het een hele uitdaging ze op een rij te krijgen. Ik ben er wel in geinteresseerd waarom U zo gedetailleerd naar dit item hebt gekeken.
Jan Lange zei op 16 april 2020 om 21:20
OK, het is een puzzel. Is dat Jaarboek ergens digitaal te raadplegen ? Anders houd ik me aanbevolen het van u incl. de tabellen te ontvangen. Emails kunnen via BHIC uitgewisseld worden. E.e.a. is bijvangst (onderzoek naar de Van Ponsendaels/Tielens in Erp) vanuit kerkhistorische interesse naar de naleving van het verplichte celibaat toen.
Wim Cöp zei op 16 april 2020 om 23:30
Het jaarboek is een uitgave van het Zuidelijk Historisch Contact, Erfgoed Brabant en de Historische Kring Brabant. Ik adviseer U om met hun secretaris contact op te nemen. Wat het celibaat betreft: Het is pas rond 1100 door de paus afgekondigd. Ten tijde van het concilie van Trente is meer de vinger aan de pols gehouden. Rond 1400 werden alle parochies van het bisdom Luik jaarlijks bezocht en daarbij kwamen ook overtredingen van het celibaat aan de orde. Bij overtreding betaalde men een kleine boete en vervolgens kon je weer een jaar vooruit. Ik ken vanuit Erp nauwelijks geestelijken die geen natuurlijke kinderen hadden. Het was min of meer geaccepteerd. Zelfs in de 19e eeuw waren de helft van de illegitieme kinderen (voor zover bekend) kinderen van geestelijken. Indien U wenst mag U bij het BHIC mijn e-mailadres opvragen om eventueel rechtstreeks te communiceren. Over Van Ponsendael/Tielens heb ik geen specifieke informatie.
Rini de Groot. zei op 22 maart 2021 om 19:25
Maar nú in dit Coronatijdperk leven zelfs de dames van Prive huizen,
verplicht Celibatair.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.

Lees ook deze verhalen