Een opmerkelijke vondst op zolder van het werkhuis van Reinier de Groot in Uden: een houten blok met de inscriptie van cijfers 1847 en letters R D G. Het begin van een zoektocht naar de herkomst en het gebruik van het werktuig. Tijdens een inventarisatie van de karrenmakerij (in 1994) door Gerard Rooijakkers werd het houten blok gevonden.
De vondst was voor ons van groot belang, vooral de lettercombinatie met de cijfers. Het jaartal moest van ons overgrootvader zijn want onze grootvader schreef de initialen M D G. De vondst bestond uit een houtblok en een gave en twee halffabricaten draadspindels. Op één daarvan was de aftekening voor de schroefdraad aangebracht. We vroegen ons af waarvoor deze onderdelen gebruikt werden.
In 2010 wist Jan Neelen uit Berkel Enschot, ook vrijwilliger bij Eindhoven Museum, te vertellen waar ze voor dienden. Hij stuurde afbeeldingen met een soortgelijk werktuig, afkomstig van Johan de Punt, een Vlaamse molenmaker uit Erpe Meere in België. Het gaat om een blokvijs. Vijs is een Vlaams woord en betekent schroef.
Dit bewijst dat onze voorouders, ook timmermannen, reparaties uitvoerden aan de windmolens van Uden met het daarmee gevonden gereedschap daarvoor. Naast de windmolen op buurtschap Hoenderbosch stonden destijds ook molens op de Moleneind, Molenheide en Molenkant.
De draadspindels van de vijs hebben een doorsnee van 20 centimeter en moeten 30 ton kunnen tillen bij reparatie aan de basis van de staak van de windmolen.
Blokvijzen werden gebruikt door timmerlieden, die gebouwen, molens en schepen bouwden, maar ook voor het hoog vijzelen van andere zware lasten zoals kanonnen etc. Was uw voorouder uitsluitend molen-timmerman?
Met beste wensen
Haio
Rini de Groot
zei op 31 maart 2017 om 20:26
Beste Haio.
U mag, met bronvermelding, de afbeeldingen gebruiken.
Ook wil ik de afmetingen noteren en doorgeven, indien belangrijk.
Zoals de spoed van de schroefdraad en de hartafstand van de twee spindels.
Rini.
zei op 31 maart 2017 om 20:33
Beste Haio.
Mijn voorouder was dorps timmerman en verrichtte allerlei hout karweien.
Rini
zei op 11 augustus 2017 om 23:03
Haio Zimmermann mailde me een aanwezige Blokvijs in de Windmolen
De Doornboom in Hilvarenbeek.
Heel nieuwsgierig bezocht ik vorige zaterdag de genoemde graanmolen in vol bedrijf. Op de eerste zolder ontdekte ik het gelijk eender uitziend werktuig, deze met twee gave schroefspindels maar vond hierop geen inscripties .
Haio heeft afgelopen week de genoemde Blokvijs in Uden bewonderd en vastgelegd en verdere Historische werktuigen bewonderd.
Onze zoektocht is nu uitgebreid naar het snijgereedschap van de schroefdraad. In het Rotterdam museum ontdekte ik een paneel waarop uitgebeeld het snijproces.
Bij de inscriptie van de letters RDG is onderaan bij de eerste letter R links
een boogje toegevoegd.
Voor ons altijd een vraag daarvoor zou Haio een ‘letterkundige’ informeren.
Rini.
zei op 14 augustus 2017 om 18:50
Haio, corrigeerde mijn geplaatste tekst van 11 aug.
Op het genoemde paneel wordt geen draad gesneden,
'maar een buis gesneden.'
Rini de Groot.
zei op 21 juni 2018 om 21:34
Verbaast keek ik vanavond voordat ik het IVN seizoenblad ik de brievenbus stopte naar een bij de voordeur in de grond geplaatste draadspindel zoals uit het verhaal. Déze was aan de bovenzijde echter voorzien van een tamboer, as-eind. Ik sprak de bewoonster, ‘wat moet ik er anders mee, binnen staan er nog meer’ meegebracht uit Turkije. Hierbij zag ik dat ook hier het ondereind bolvormig uitgevoerd was dus voor een zelfde doel gebruikt.
Aanvulling.
Prof. Haio Zimmermann wonende in Wilhemshaven (D) studeerde in Groningen spreekt en schrijft de Nederlandse taal foutloos.
Marilou Nillesen
bhiczei op 22 juni 2018 om 17:27
Dank Rini, voor je aanvulling. Dan zijn we weer helemaal bij met alles ;)
Rini de Groot.
zei op 20 september 2018 om 22:05
Haio Zimmermann schrijft vanuit Duitsland.
'We waren in Augustus in het noordelijke Hessen, in een streek, waar de blokvijs tot 1982 gebruikt werd, niet als experiment maar echt traditioneel.
We moeten daar nog eens naartoe omdat de nieuwe bekenden daar meer mensen gevonden hebben, die mij iets kunnen vertellen en ze hebben in een schuur ook nog een aantal blokvijsen gevonden.
Met alle goede wensen,
Haio'
De vondst was voor ons van groot belang, vooral de lettercombinatie met de cijfers. Het jaartal moest van ons overgrootvader zijn want onze grootvader schreef de initialen M D G. De vondst bestond uit een houtblok en een gave en twee halffabricaten draadspindels. Op één daarvan was de aftekening voor de schroefdraad aangebracht. We vroegen ons af waarvoor deze onderdelen gebruikt werden.
Dit bewijst dat onze voorouders, ook timmermannen, reparaties uitvoerden aan de windmolens van Uden met het daarmee gevonden gereedschap daarvoor. Naast de windmolen op buurtschap Hoenderbosch stonden destijds ook molens op de Moleneind, Molenheide en Molenkant.
