skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hualp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Lisette Kuijper
Lisette Kuijper Bhic
Menu
sluit
Hualp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Lisette Kuijper
Lisette Kuijper Bhic

Waldlager Zuidgeest in de Cuyperse bossen in Woensdrecht

Willem Kruf
Willem Kruf
vertelde op 2 juli 2021
bijgewerkt op 23 januari 2023
In de gidseninfo 2021 nummer 2, van de Stadsgidsen Bergen op Zoom wordt verslag gedaan van een ontdekkingstocht in de Cuyperse bossen ten zuiden van Bergen op Zoom. De conclusie wordt getrokken dat de aangetroffen in gewelfvorm gemetselde gangen die toegedekt zijn met een dikke laag aarde, munitie-opslagplaatsen zijn. Gevraagd wordt om bevestiging van de conclusie.

Een overblijfsel uit WO II

De bouwwerken zijn mij als oud-bewoner van R.K. parochie Nieuw-Borgvliet waartoe de bewoners van de bossen behoorden, uit zijn jeugdjaren bekend. De bouwwerken stammen inderdaad uit WOII, aldus gehoorde verhalen en inmiddels op verschillende vindplaatsen gelezen literatuur.

Drie Waltlager

De Duitse bezetters leggen in de bossen in de omgeving van het vliegveld Woensdrecht drie zogenaamde Waltlager aan. Eén in Cuyperse bossen bij De Duintjes. Een tweede Waldlager in de zelfde bossen bij de Zuidgeest. Een derde ligt in (centrum) Wouwsche Plantage. De kampen met houten barakken zullen een linie hebben gevormd. Zij liggen strategisch ter verdediging van het vliegveld Woensdrecht en - met name de eerste twee - de Duitse radarpost op Lindonk. Langs andere weg wordt vermomen dat de eerste twee lager strategisch lagen voor het beheersen van de eventuele vluchtweg voor de Duitsers en aanvalsweg van de Geallieerden vanuit Zeeland vanaf de hoogte van Lindonk.

De stenen bouwwerken

De bouwwerken zijn onderdeel van Waldlager Zuidgeest. Zij zijn van steen en afgedekt met een dikke laag aarde. In de uitgave De Tijding van 2009, nummer 1, van Heemkundekring Zuidkwartier schrijft Adrie van Zunderd in het artikel “Vliegveld Woensdrecht bezet” op pagina 46: “De bossen van het landgoed Cuypers (nu Mattemburgh) werden zwaar beschadigd door het aanleggen van een soldatenkamp (waldlager) in het bos bij het Meeven. Nog steeds zijn de overblijfselen hier goed waar te nemen. Daartoe werden 28 barakken gebouwd en betonnen schuilkelders aangebracht. Deze schuilkelders zijn nu door de stichting Het Brabants Landschap als onderkomens voor vleermuizen ingericht. Meer dan vijf honderd bomen werden hiervoor gekapt.” Ik heb ook berichten gehad dat er munitie lag, hetgeen logisch lijkt want bij een aanval biedt hout geen weerstand.

Twee Waldlager in beeld

Om het verhaal te larderen is van Coert Canne toestemming verkregen om twee foto’s en een deel van een Duitse stafkaart van het in Bergen op Zoom gelegerde Kriegsmarine regiment mogen gebruiken. De foto’s en kaart staan in zijn boek Bergen op Zoom 1939 – 1944.

De man op het paard (op de foto hier links) bevindt zich op Waldlager Zuidgeest in 1941 nabij het Meeven. Op de tweede foto (hieronder) is Waldlager De Duintjes te zien.


 

 

 

 

De derde foto afkomstig uit voornoemd artikel in De Tijding zal zijn gemaakt voor het dichtmetselen van de ingang van de schuilplaatsen van Waldlager Zuidgeest.

Waldlager Zuidgeest op kaart

Het gedeelte van de Duitse stafkaart uit het boek van Coert Canne met in het lichtblauw omrand aangegeven het gebied van de beschreven en gefotografeerde restanten van de schuilplaatsen . De barakken zullen daar in de buurt ook richting links van de lichtblauwe lijn het Meeven hebben gestaan.

Wat op de kaart opvalt is dat de linie die bij de Oosterschelde begint en door het Hoekslaag, beter bekend als het gebied van waterloop De Blaffert, loopt. Laaggelegen en mogelijkheid van inundatie?

Ook valt op dat de lijn bij Waldlager Zuidgeest om de barakken en de gemetselde schuilkelders heen loopt.

Benieuwd naar een verslag van stadsgids? Klik dan hier.  

 

Richard BInkhuysen stuurt een screenshot gemaakt vwb Waldlagers I. en II. van een eigen gemaakte kaart om daar de locatie aan te geven (zie ook zijn reactie onder aan deze pagina van 25 januari 2022):

Met als aanvulling [januari 2023]:


Op deze kaart is een deel v/d Kriegsmarine verdedigings linie en een Flak positie van de verdediging van vliegveld Woensdrecht weer geven.




bijgaande luchtfoto als van hetzelfde gebied van de tekening hierboven,
bron: Laurier Militairy History Archive in Canada

De foto is 21 oktober 1944 is van het Canadese leger 6 dagen voor de bevrijding van Bergen op Zoom


Reacties (26)

Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 7 juli 2021 om 10:24
Wat er toch allemaal is af te leiden van deze kaarten, Willem, bijzonder hoor!
Bedankt voor je bijdrage.
Richard Binkhuysen zei op 22 oktober 2021 om 22:57
Het was onderdeel v/e verdedigingslinie en er waren drie Waldlagers. a/d de belangrijkste wegen die er door heen liepen.
Een a/d Antwerpsestraatweg , een a/d Huijbergsebaan en een aan de Nieuwe Dreef bij Plantage Centrum.
Verder nog 11 Lagers voor voorraden.
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 24 oktober 2021 om 20:26
Belangrijke aanvulling, Richard, fijn dat je dat hier meldt. Dank je wel.
Paul M. de Rooij zei op 24 januari 2022 om 15:11
Goedemiddag,
Weet iemand misschien of er op de voormalige Fliegerhorst Woensdrecht een schietbaan is gebouwd door de Duitsers? Dezelfde vraag is ook van toepassing op Ossendrecht of directe omgeving. Ik heb een Duitse overlijdingsmelding van een Duitse militair die in 1942 op "Schiessplatz Ossendrecht" door een ongeval om het leven is gekomen. Misschien dat de Duitsers de bossen en heide bij Ossendrecht als oefenterrein hebben gebruikt en daar ook een schietbaan hebben aangelegd. Het kan niet de huidige schietbaan zijn van de politieschool omdat deze pas na de oorlog is aangelegd. Een mogelijkheid is ook dat het ongeval niet in Ossendrecht, maar op de vliegbasis Woensdrecht heeft plaatsgevonden. Alle informatie is welkom.
Richard Binkhuysen zei op 25 januari 2022 om 17:49
Voor zover ik weet was er geen schietbaan op het vliegveld.
Er zal wel waarschijnlijk een plaats zijn geweest om boordwapens te testen.
Het vliegveld was velen malen groter dan wat we nu kennen en liep ongeveer door tot Jagersrust.
Dan ben je al bij het grensgebied van Ossendrecht.
Dan liep er nog een 30 m dikke mijnenveld gordel erom heen.
De 5 september 1944 verdedigingslinie liep oa via de Volksabdij, Dennenheuvel richting het Grote Meer.
Het lijkt me dus dat het waarschijnlijk dan in die richtingen geweest moet zijn.
Richard Binkhuysen zei op 26 januari 2022 om 23:10
Een gevangenen transport afkomstig van Goes kwam tijdens de Canadese Black Watch opmars naar Korteven onder artillerie vuur en de Duitse bewakers besloten daarop om de gevangenen te executueren.
Als je goed kijkt naar de locatie was dit al ruim achter de frontlinie die bij de Doelstraat / Heistraat liep. De rode locatie is waar de verdachten Wouter Josephus Damen en Marien de Groot door Sicherheitsdienst (SD) officieren Karl Klünner en Karl Lamm geëxecuteerd zijn.
Paul zei op 27 januari 2022 om 17:34
Beste Richard. Bedankt voor je reactie. V.w.b. de schietbaan zou dat zo maar kunnen. De persoon die daar overleed maakte deel uit van een Fw 189 UHU bemanning waarvan de boordschutter omkwam. Verdere bijzonderheden zijn niet bekend anders dan de ongevalslocatie: Schiessplatz Ossendrecht.
Het neerschieten van genoemde gevangenen door de SD was mij nog niet bekend. Moet ik mij toch nog eens in gaan verdiepen. Is daar documentatie over?
Richard Binkhuysen zei op 29 januari 2022 om 01:38
Dit was mij ook onbekend, en vandaar dat we dit ook verder uitgezocht hebben.
https://www.wo2slachtoffers.nl/bio/52966/Groot-de-Marinus-Dingenis.htm
Gezien de oude grens met Ossendrecht komen de volgende locaties in aanmerking
3 Artillerie locaties met eigenlijk niet meer dan beton slabs.
1.) Bij de Volksabdij a/d OLV ter Duinenlaan
2.) Hoek N289 / Postbaan
3.) Hoek Abdijlaan / Abdijlaan tov het Kleine Meer.
Alle 3 de locaties zijn onder de mijnenveld gordel.
V/d laatste locatie lagen er een aantal jaren geleden nog afgebroken overblijfselen.
Joey zei op 10 mei 2022 om 22:15
de Schuilkelders weet ik dat er 5 staan bij de meeven, staan deze dan ook nog is bij het blauwe vierkant?

Bedankt alvast
Richard Binkhyusen zei op 11 mei 2022 om 23:23
Correct, de 5 stenen schuilbunkers worden aangeduid als Complex A aan de executie zijde als nummer 3 en 4
Joey zei op 12 mei 2022 om 06:43
Thanks Richard dus van deze schuilbunkers staan niet bij waldlager 2? Kant vd vliegbasis

Groetjes
Richard Binkhuysen zei op 12 mei 2022 om 11:23
Nee net buiten Lager I
Richard Binkhyusen zei op 19 juli 2022 om 11:54
Drie 'Waldlagers'

De Duitse bezetters leggen in de bossen in de omgeving van het vliegveld Woensdrecht drie zogenaamde Waldlagers aan.
Dit is correct.
Eén in Cuyperse bossen bij De Duintjes.
Incorrect dit is tov Mattenburg Lager I.
Een tweede Waldlager in de zelfde bossen bij de Zuidgeest.
Correct dit is Lager II.
Een derde ligt in (centrum) Wouwsche Plantage.
Incorrect dit is Lager III. en ligt bij Plantage Centrum, niet Wouwse-Plantage

De kampen met houten barakken zullen een linie hebben gevormd.
Incorrect, de houten barakken behoorden tot de hoofdlagers die in een linie lagen.
De linie waarover we het hier over hebben was onderdeel van een Kriegsmarine Linie.
Hij werd gemaakt door marine opleidingseenheden die moesten leren hoe je zo'n linie moest maken.
De linie loopt van Hildernisse tot aan Roosendaal en werd gemaakt door de 16e Schiff Stamm Abteilung afgekort 16.SSTA.
Zij liggen strategisch ter verdediging van het vliegveld Woensdrecht en - met name de eerste twee - de Duitse radarpost op Lindonk.
it is incorrect. De linie is aangelegd ter verdediging van Antwerpen. vanuit het noorden, zeg maar in geval van een Geallieerde landing op Tholen of het noordelijke deel v/d Schelde deltaof zelfs Rotterdam zouden doen.
Langs andere weg wordt vermomen dat de eerste twee lager strategisch lagen voor het beheersen van de eventuele vluchtweg voor de Duitsers en aanvalsweg van de Geallieerden vanuit Zeeland vanaf de hoogte van Lindonk.
Dit is incorrect.
De duitse uitbouw van stelling van Bath diende hiervoor.

De stenen bouwwerken

De bouwwerken zijn onderdeel van Waldlager Zuidgeest.
Zij zijn van steen en afgedekt met een dikke laag aarde.
Dit is incorrect.
Het zijn volgens mijn info Nederlandse stenen schuilbunkers die al voor de oorlog werden aangelegd ivm met het oa Mattenburg en het Vliegveld.
De linie die daar werd aangelegd had in feite dezelfde functie als de stelling van Bath.
Om aan te tonen dat Nederland niet anti duits was en alleen maar verdedigingslinies in het oosten aan legden, maar ook in het westen en zuiden, om bijvoorbeeld een eventuele Engelse invasie tegen te gaan.
Je moet het bezien maar zo bezien dat het neutrale Nederland net als Zwitserland zij neutraliteit op deze manier probeerde te behouden.

In de uitgave De Tijding van 2009, nummer 1, van Heemkundekring Zuidkwartier schrijft Adrie van Zunderd in het artikel “Vliegveld Woensdrecht bezet” op pagina 46: “De bossen van het landgoed Cuypers (nu Mattemburgh) werden zwaar beschadigd door het aanleggen van een soldatenkamp (waldlager) in het bos bij het Meeven.
Correct.
Nog steeds zijn de overblijfselen hier goed waar te nemen. Daartoe werden 28 barakken gebouwd en betonnen schuilkelders aangebracht.
Incorrect. de betonnen bunkers zijn weer onderdeel van de verdediging van Fliegerhorst E45./VII. Woensdrecht.
Deze schuilkelders zijn nu door de stichting Het Brabants Landschap als onderkomens voor vleermuizen ingericht. Meer dan vijf honderd bomen werden hiervoor gekapt.”
Correct.
De bomen waren zowiso aangelegd in zgn plantages voor de mijnbouw in Limburg.
Ik heb ook berichten gehad dat er munitie lag, hetgeen logisch lijkt want bij een aanval biedt hout geen weerstand.
Dit is incorrect.
De grote Waldlagers waren bedoeld om manschappen te huisvesten, maar werden zo aangelegd dat deze wel ev. ontvangst en distributie ervan konden konden doen.
De munitie werd in de kleinere lagers verspreid opgeslagen.
Al naar gelang aard een type.

Het is echter aannemelijk dat ten tijde van de Slag om Woensdrecht de stenen schuilbunkers gebruikt werden voor kwetsbare dingen zoals zware munitie of brandstof voor vlammenwerpers.
Vooral gezien de lange duur van de slag (3 weken).
Het aftanken voor de tanks gebeurde bij de Mondaf.
Elke tankbemanning moest dus zijn tank na 24 uurs inzet naar de Mondaf rijden en werd daar afgelost door een nieuwe bemanning.
Er waren dus waarschijnlijk in elk verschillen operatie gebied v/d Slag van Woensdrecht 2 tanks, waarvan elk met 12 uur verschil werden afgelost.
Dus bijvoorbeeld bij de polders van Woensdrecht waren dit 2 stuks StuG.III van 1./StuG.Brigade 280.
Op het vliegveld waren dit later 2 stuks StuH.42G van 2./StuG.Brigade 280.
De anderen waren een soort mobiele brigade die ook over de rest v/d linie naar Roosendaal werden ingezet naar gelang de noodzaak.

In de You-Tube serie die we over de Orde Dienst-Tholen maken die het 6 dagen lang op moest nemen tegen Fallschirmjäger Regiment 6 hebben we het in aflevering 13 over deze tank eenheid die na de Slag om Arnhem naar Woensdrecht gestuurd werd.
Tevens hebben 2 pelotons v/d Orde Dienst-Bergen op Zoom op 2 november die van Tholen afgelost, omdat deze kleine groep na 7 dagen continu inzet en amper slaap volkomen uitgeput was en rust nodig hadden.
https://youtu.be/BiTiwmyMApI
Willem kruf zei op 19 juli 2022 om 14:34
Richard,
jij als WO2 kenner dank voor de corrigerende reactie. Verder ik lees jouw naam in het fraaie boekje hoeve Lindonk, een geschiedenis van vijf eeuwen
Richard Binkhyusen zei op 19 juli 2022 om 19:26
Bedankt.
Oh, ben ik niet van op de hoogte.
Het is de bedoeling om de You-Tube serie als die af is tot een geheel te maken.
Verder ben ik vol op bezig meer als 100 zgn gevechtkaarten die achter de serie zitten te corrigeren en om te zetten naar een register.
Er zitten ook sommige voorlopige analyse kaarten bij zoals de Duitse Marine Commando raid op Anna-Jacobapolder van 22 op 23 januari 1945 waarbij een gemixte Compagnie v/d 245e Anti Tank Batterij, Royal Artillery en de 10e Compagnie Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten, Commando Brabant aangevallen werden.
Daarbij kun je letterlijk zien waar iedereen gelopen moet hebben en wie waar gesneuveld is.
Marco van Wijk zei op 6 januari 2023 om 22:40
Richard , weer top bezig.

mvgr Marco, we moeten weer eens mailen.
Heb weer wat nieuw tastbaar bewijs gevonden
Richard Binkhyusen zei op 17 januari 2023 om 17:47
Antwoord op vraag Dhr.P.de Rooij:
Deze waren bij de Borgvlietse Duinen en waren in eerste instantie hoofdzakelijk voor de 16e Schiffstamm Abteilung vd Kriegsmarine bedoeld
J.Groffen zei op 19 januari 2023 om 20:56
Interessant om te lezen allemaal.
We hebben er altijd veel gewandeld bij de Kuyperse bossen.

Meneer Binkhuysen, ik zag dat u schreef over dat de barakken in gebruik waren bij de 16. Schiffsstamabteilung.

Klopt dat wel?
Van horen zeggen had ik begrepen dat zij op de Cort Heyligerskazerne gelegerd waren.

M.vr.gr
Richard Binkhuysen zei op 20 januari 2023 om 20:56
Correct. 16e SSTA zat in de Cort Heyligers Kazerne..
J.Groffen zei op 20 januari 2023 om 22:18
Ok bedankt.

U verteld de verhalen een beetje door elkaar vandaar de verwarring.

De schietbaan op de borgvlietse duinen werd gebruikt voor de luftwaffen denk ik in verband met het vliegveld.
Vroeger hadden we nog de kogelvangers in bergen. Ik denk dat de marine die gebruikte.

M.vr.gr
Richard Binkhuysen zei op 21 januari 2023 om 17:22
Het gebied v/d stelling, tankval deel oost tot aan de tankval deel de Zoom viel in eerste instantie onder de 16SSTA, maar omdat die later naar het noorden verplaatst werd werd een deel verdeeld onder III./743 Grendier Regiment en een deel onder het vliegveld
Leendert van Halst zei op 26 januari 2023 om 10:58
De exacte locatie van de executieplaats van Damen en de Groot (8 oktober 1944) is heel goed aan de hand van rechtbank verslagen (1949) terug te herleiden. In samenwerking met BoZ, SBBW, ea wordt een herdenkingsplaats geplaatst in september/oktober 2024 (80 jaar herdenking). In mijn boek "hoeve Lindonk een geschiedenis van 5 eeuwen" wordt over de exacte locatie ook melding gemaakt.
Willem Kruf zei op 26 januari 2023 om 11:02
De gemetselde schuil- en/of opslagkelders.
Bewoner Gerard Kamp van het nabijgelegen buurtschap Heimolen weet uit overlevering van autochtone bewoners, geboren rond 1910, van het gebied dat die zijn gebouwd in 1941.
Richard Binkhyusen zei op 17 juli 2023 om 05:52
Van het 3e Btl./719.I.D. waren de Staf , 9 , 10 en 12e Kompanie in Bergen op Zoom gelegerd. De 11e in Halsteren.
Richard Binkhyusen zei op 17 juli 2023 om 06:08
Van de 16./S.St.Abt. waren de Staf en de 1e Kompanie op de Cort-Heijligers kazerne en bunkers bij Nieuw-Borgvliet gestationeerd.
De 2e en 6e in Bergen op Zoom zelf.
Ik neem aan oa bij de Wilhelmina Kazerne (door de Duitsers omgedoopt tot Waterloo Kazerne) en het Groot Arsenaal.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.
Doe mee en vertel jouw verhaal!