'Wij vielen ook op door onze kleding, door onze denkwijze'

Reserveren voor de atoomschuilkelder

Sylvia groeide op in Veghel. 'Ik zat op de huishoudschool. En ik weet nog dat ik toen naar de INAS ben gegaan, dat is het vervolg van de huishoudschool en dat is met verzorging. Je kunt dan verpleegkundige worden of iets. En er waren allemaal meisjes, jonge meisjes, die waren allemaal met de uitzet bezig van... vaak boerendochters, die waren met Walra bezig. En ik dacht… ik had er allemaal niks mee. Ik en mijn vrienden zagen er ook heel anders uit. Wij vielen ook op door onze kleding, door onze denkwijze. Ik heb toen ook artikelen geschreven over feminisme, volgens mij, voor een Nederlandse les. Dus daar sprong ik ook al uit. Dan zit het toch in je.'

Als jongvolwassene maakte ze deel uit van een woongroep van zo'n zes personen. 'Daar is het echt begonnen. Ja, toen hadden we een heel gemêleerde groep van wat ouder en jonger. Vrouwen en mannen. Die kwamen regelmatig bij elkaar bij vergaderingen, gewoon bij elkaar thuis. Of in jongerencentrum en poppodium De Pul in Uden. 'Ja, Uden had volgens mij wel een beetje een eigen actiecultuur. En dat zat in Uden ook heel erg rond De Pul. Dat was een soort alternatieve scene. Daar konden we altijd terecht. En dan gingen we kijken wat we allemaal konden doen. Er waren groepjes die veel met muziek deden, of met kunst, maar ook met demonstreren. Ik weet dat we ooit, rond Sinterklaastijd, dat was toen met 'Ban de Bom', in het winkelcentrum gingen zingen van: "geen speelgoedgeweertje kopen" en zo.' Bij zulke acties sloten ook veel mensen aan van buiten de woongroep. In 1983 nam ze deel aan het vrouwenwerk in Veghel. In 1983 kraakte ze daar met vrienden een leegstaand pand aan de Stationsstraat, het oude café De Buik, om daar een vrouwenhuis te vestigen.

Bij weer andere acties haakten ze in op wat plaatselijk speelde, zoals bij de bouw van een nieuw gemeentekantoor in Veghel. 'Dat was toen met die dreiging van de kernbom, dat er zo'n grote actie is geweest', vertelt Sylvia. De groep verspreidde lokaal brieven, zogenaamd van de gemeente, waarin inwoners werden geïnformeerd over een gloednieuwe atoomschuilkelder:

'Tevens hebben we met het gereedkomen van deze voorziening het maximum aan toegestane schuilplaatsen bereikt voor een gemeente met minder dan 30.000 inwoners.' (...) De schuilkelder bevindt zich onder het nieuwe gemeentehuis. Tijdens de openings dagen op 24 en 25 maart stellen wij iedereen in de gelegenheid om de schuilkelder te bezichtigen.'

De gemeente werd platgebeld. 'Het was niet om mensen bang te maken. Het was ons te doen om bewustwording: wat moet je doen als er zoiets is. Want er was die dreiging, van die kernwapens. Er werden wijken verdeeld en dan gingen we... in ieder geval ik ben in de ochtend vroeg, vijf uur, rondgegaan om dit bij mensen in de brievenbus te doen.'

In een tent bij vliegbasis Volkel

Sylvia nam in deze tijd ook deel aan acties bij vliegbasis Volkel, tegen de plaatsing van kruisraketten en de opslag van nucleaire wapens. Net als Woensdrecht was dit een van de plekken waar de vredesbeweging zich toen in Brabant concentreerde. Atoomvrijstaat begon daar toen met actievoeren. Ook was er een vrouwenverzetskamp. Sylvia zat weer in een ander, gemengd tentenkamp. 'Er waren ook vrouwen die daar bijna gingen wonen, die daar echt maandenlang gingen kamperen en zonder voorzieningen. Maar ik moest ook gewoon werken. Ik had twee ploegdiensten bij de EMI in Uden. Dus daar ging ik dan elke keer naartoe. Dat was een vrij grote fabriek. En daar zette ik dan ook wel weer de boel op stelten. Want ik ging gewoon naar mijn werk en ging daar douchen (wat niet kon in het tentenkamp). Maar iemand heeft me ook gehaald, volgens mij een ex-marinier, die daar… die kwam me elke keer halen en brengen. Dat vond ik ook zo grappig. En op mijn werk, ja dat vonden mensen natuurlijk heel raar dat ik dat deed. Want er waren ook vrouwen in mijn groep waar ik mee werkte, waarvan de man militair was. In Volkel. Dus je krijgt heel veel discussie. In het begin waren ze allemaal tegen mij. Maar na verloop van tijd heb je erbij, die vroegen of je dekens of eten moest hebben.'

Het was een soort klein grasveldje waar we stonden. Een heleboel vrouwen bij elkaar en heel gemengd, we waren tussen de twintig en dertig jaar. Eentje zat in de opleiding voor agente. Kun je nagaan. Dus niet dat dat niet mocht of zo. En eentje werkte bij de gemeente. We hebben daar bij de vliegbasis niks kapot gemaakt. Tenminste, ik wilde dat niet. Er waren mensen die dat volgens mij wel deden, maar dat hebben wij niet gedaan. Dat is hun goed recht als ze dat willen doen, maar dan moet je ook de consequenties ervaren, vind ik. Daar was wel discussie over.'

'Ik weet nog wel dat ze 's morgens vroeg... toen was het volgens mij F-15 nog... dan bulderden die boven ons. Toen kwamen ze echt extra laag aangevlogen en dan gingen ze, ik weet niet hoe ze dat konden doen, maar dan bulderde dat ding. Ik weet niet hoe het allemaal heet, maar toen gingen ze expres heel veel lawaai maken. Dat was gewoon om te jennen. Ja, en de ME is er nog geweest, die heeft ons toen weggehaald, met een busje. Maar dat ging allemaal, voor mijn gevoel, heel gemoedelijk.'

Spiegelschrift

Sylvia laat wat exemplaren van Spiegelschrift zien, een Veghels blad uit die jaren, waar zij en haar vrienden regelmatig (anoniem) artikelen voor aanleverden. De oorsprong van dit blad ligt in de Werkgroep Gemeentepolitiek, een stuk of zes, zeven mensen die, met hun publicaties, van buitenaf invloed op het lokale bestuur probeerden uit te oefenen. Spiegelschrift was voor deze werkgroep ook een vorm van verzet tegen het Brabants Dagblad, dat in hun ogen te veel vanuit de gevestigde orde schreef. Uitgangspunt van de werkgroep was dat alle politieke verandering, alle besluitvorming, begint bij de burgers, de inwoners van Veghel, in plaats van top down. Zo schreven ze veel over de renovatie van de Oranjewijk, waarbij ze bewoners aan het woord lieten die het niet met de plannen van de woningbouwvereniging eens waren.

'Om mensen bewust te maken', vertelt Sylvia. 'Maar ik denk ook, nu denk ik wel, dat maar een bepaald publiek dat koopt. Dan hoop je dat je heel veel mensen bereikt, maar ik denk: ondertussen zijn er ook heel veel mensen die daar helemaal niet mee bezig zijn. Snap je? Dat er echt een paar mensen zijn die... Ik geloof niet dat je daar mensen door kunt veranderen.'

Dit verhaal is gebaseerd op een interview met Sylvia Dangé op 4 augustus 2022.

Klik hier voor een transcriptie van het hele interview

Beluister hier de geluidsopname van het interview [t.z.t. link toevoegen]