Eind februari 1855 begon het na een winterse periode van zes weken te dooien. Een vloed van smeltwater en kruiend ijs stroomde door de Rijn en veroorzaakte veel rampspoed in Duitsland. Daarna was Midden-Nederland aan de beurt.
Begin maart stond een groot gedeelte van het rivierengebied onder water. Op 4 maart stuwde de Waal via het Kanaal van Sint-Andries de (bevroren!) Maas op in de richting van Lith. Enorme ijsschotsen hoopten zich op tegen de Brabantse rivieroever en bij Kessel doorsneden ze het dijklichaam, zodat het water de polder instroomde.
Maar de grootste ramp voltrok zich stroomopwaarts, bij Lith. Het verhaal wordt verteld door een tijdgenoot, Willem van de Poll (1816-1904), die in 1855 rechter was in het naburige Tiel.
“Eenige wilgen, benevens een zandaak, werden bij de ijsbeweging te Lith, omstreeks 11 1/2 uren v.m., verbrijzeld. Het was als het ware het sein dat den ingezetenen het nakend gevaar aankondigde. Toch bleven gemeente- en polderbestuur werkeloos.
Daar stortten zich (...) tegen den avond het water en ijs, door de ijsbezetting bij Heerewaarden in hun voortgang gestremd, over de uiterwaarden in de rigting van Lith op de Maas uit. Daar de rivier nog vast zat, bragt zulks een vreeselijke schok te weeg: er volgde omstreeks 7 uren eene geweldige ijskruijing, waaronder de stand der rivier van uur tot uur zoo hoog opsteeg dat ze zich weldra tot 0,90 el [=90 cm] boven de kruin des dijks verhief.
Vervaarlijke ijsschotsen werden door de kracht van den stroom te Lith tegen de dijken gesleurd en dreigden het ongelukkige dorp met dood en verderf.”
Volgens Van de Poll ontbrak de coördinatie van bovenaf, terwijl veel Lithenaren verlamd waren van schrik en angst. Toch was er een groep inwoners aan het werk in het dorp: dominee Krol en zijn zoon, de heer Prosman, diens zonen en buren.
Onafgebroken werkten zij “aan den dijk, waarop kistingen van de protestantsche kerk tot voorbij het huis van den notaris Frijlinck werden gesteld. Maar bij gebrek van materieel was het onheil niet meer te keeren; het water stroomde allerwege over den dijk; ieder spoedde huiswaarts om het veege leven te redden. (...)
Omstreeks 4 uren in den nacht bezweek de dijk, niet langer in staat die aanhoudende persing van water en ijs te doorstaan (…) juist op dat gedeelte dat het meest met huizen was bebouwd. De wakkere Dielis Lommers had daar nog geruimen tijd den dijk verdedigd, doch toen men hem niet te hulp kwam, had ook hij het moeten opgeven.
Vier huizen werden bij die doorbraak, die aanvankelijk een wijdte had van 40 el, weggeslagen. Nu werd eene ontzagwekkende massa water en ijs als uitgegoten op de lager liggende landen; de bruischende golven en de vervaarlijke ijsschotsen sleepten alles mede in hun vernielenden vaart; 30 huizen en eene schuur, staande in de zoogenaamde Lieve-vrouwen-straat, - tegen over de doorbraak – werden omvergerukt.”
Zeven Lithenaren kwamen om. Zes van hen behoorden tot de gezinnen van de schippers Roelof Nentels en Frans van der Heiden.
E. Koster en C. Springer brachten de overstroming in beeld. De opbrengst van de tekening werd gebruikt 'ter leniging van de nood van de slachtoffers'.
In 11 maart 1593 vindt er een dijkdoorbraak plaats tussen Lith en Kessel.
Zie hiervoor het schepenboek 50 van Lith op blz 134
Sjacko
zei op 31 augustus 2021 om 19:26
Henk Bruggeman schreef in augustus 1994 een boekje met Hoog water te 's-Hertogenbosch.
INHOUDSOPGAVE
De Dijken
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1740
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1757
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1781
De jaren tussen 1800 en 1850
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1855
De Overlaten
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1860
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1861
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1867
De Schippers
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1871
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1874
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1876
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1880
De Watervrijmaking
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1910
De geboden hulp
Hoog water in 's-Hertogenbosch in het jaar 1926
Het Bossche Broek
Mariët Bruggeman
bhiczei op 1 september 2021 om 20:42
Wat leuk om te zien Sjacko, dat je bij dit verhaal over de dijkdoorbraak in Lith, een verhaal van mijn vader aanhaalt. Hij heeft deze verhalen ook op zijn website gepubliceerd, zie linkje hieronder.
Begin maart stond een groot gedeelte van het rivierengebied onder water. Op 4 maart stuwde de Waal via het Kanaal van Sint-Andries de (bevroren!) 
Maar de grootste ramp voltrok zich stroomopwaarts, bij Lith. Het verhaal wordt verteld door een tijdgenoot, Willem van de Poll (1816-1904), die in 1855 rechter was in het naburige Tiel.
Daar stortten zich (...) tegen den avond het water en ijs, door de ijsbezetting bij Heerewaarden in hun voortgang gestremd, over de uiterwaarden in de rigting van Lith op de Maas uit. Daar de rivier nog vast zat, bragt zulks een vreeselijke schok te weeg: er volgde omstreeks 7 uren eene geweldige ijskruijing, waaronder de stand der rivier van uur tot uur zoo hoog opsteeg dat ze zich weldra tot 0,90 el [=90 cm] boven de kruin des dijks verhief.
Onafgebroken werkten zij “aan den dijk, waarop kistingen van de protestantsche kerk tot voorbij het huis van den notaris Frijlinck werden gesteld. Maar bij gebrek van materieel was het onheil niet meer te keeren; het water stroomde allerwege over den dijk; ieder spoedde huiswaarts om het veege leven te redden. (...)
Zeven Lithenaren kwamen om. Zes van hen behoorden tot de gezinnen van de schippers Roelof Nentels en Frans van der Heiden.
