In Hoog Bezoek belicht De Gelderlander de periode 1895-1928 aan de hand van de werkbezoeken van commissaris van de Koningin Van Voorst tot Voorst. In samenwerking met het Brabants Historisch Informatie Centrum. Vandaag aflevering 21: sociale woningbouw.
In de jaren na de Eerste Wereldoorlog kampt Nederland met woningnood. Dat is vooral merkbaar in steden en dorpen waar sinds het eind van de 19e eeuw fabrieken zijn gebouwd. Dat trekt arbeiders aan. Omdat de hygiëne verbeterd wordt, daalt de kindersterfte en groeit de bevolking. Een oorzaak is ook de invoering van de Woningwet in 1901. Niet alleen worden bouwvergunningen verplicht, ook moeten gemeenten voortaan krotten onbewoonbaar verklaren. Dat leidt in sommige plaatsen tot minder woningen voor arbeiders.
Ook in Boxmeer heerst in die jaren woningnood. In juni 1917 schrijft de Provinciale Noordbrabantsche en ’s-Hertogenbossche Courant: ‘De woningnood is alhier zóo zeer gestegen, dat zelfs het vaste personeel der nieuwe dagrijksnormaalschool gedeeltelijk verplicht is geworden in Nijmegen te gaan wonen, wat voor de personen in kwestie een grooten last veroorzaakt.’
Als de commissaris der Koningin op 13 augustus 1918 Boxmeer bezoekt, hoort hij dat er een woningbouwvereniging is opgericht die met rijkssubsidie twaalf woningen heeft laten bouwen aan de weg naar Beugen. Die woningen krijgen in de volksmond de naam ‘Twaalf Apostelen’. In de jaren zeventig zijn ze gesloopt.
Omdat het rijk voorziet dat de Woningwet tot krapte op de woningmarkt leidt, wordt er geld opzij gezet om bouwplannen te stimuleren. Gemeenten en woningbouwverenigingen kunnen tegen lage rente voorschotten krijgen. Om hun arbeiders te kunnen huisvesten, bouwen ook fabrikanten woningen. In Boxmeer doet dat de firma Lion, die een grote exportslagerij heeft. Die arbeiderswoningen verrijzen onder meer aan de Sint Anthonisweg en Exportstraat.
Als de commissaris der Koningin vier jaar later weer in Boxmeer is, hoort hij tot zijn genoegen dat er een woningbouwvereniging is bijgekomen: de R. K. Bouwvereeniging ‘Woningnood’. Die heeft inmiddels, met rijkssteun, een groot bouwproject gerealiseerd. Niet minder dan 38 arbeiderswoningen zijn er gebouwd. Het is Boxmeers grootse sociale woningbouwproject; de wijk krijgt al snel de naam ‘de Bouw’. De straatnamen worden genoemd naar leden van het koninklijk huis: Wilhelminastraat, Julianastraat en Hendrikstraat.
‘De Bouw’ wordt een hoofdpijndossier voor de vereniging. De eerste aanbesteding, in januari 1920, is geen succes. De 218.200 gulden van de laatste inschrijver is boven het budget. Een halfjaar later lukt de aanbesteding wel. De plaatselijke aannemers Peters en Stiphout willen voor 217.790 gulden de woningen wel bouwen. Op 6 augustus wordt de eerste steen gelegd.
Het grote probleem voor de vereniging is de hoogte van de huur. Het rijk krijgt zoveel aanvragen – 1921 is een topjaar met 40.000 woningen – dat wordt bepaald dat de huur 70 procent en later zelfs 90 procent van de exploitatiekosten moet bedragen. Dat betekent voor een huis op ‘de Bouw’ een weekhuur van 4 gulden. Arbeiders verdienen hooguit 900 gulden per jaar. Jaar op jaar schrijft de vereniging in haar jaarverslagen dat de huur veel te hoog is. Er is veel verloop in de woningen en veel leegstand. Als eind jaren twintig de grote crisis toeslaat, staat soms de halve wijk een jaar leeg. Dat kost weer extra geld voor onderhoud. Pas in 1933 gaat het rijk overstag: de huur mag worden verlaagd naar 3 gulden per week.
Illustraties
Woningblok De Twaalf Apostelen aan de Beugenseweg in 1972. De woningen zijn later gesloopt (Foto: Jan Waarma; coll. BHIC, fotonr. BOX0473)
Bericht over de aanbesteding, Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant van 30 juni 1920 (Bron: Delpher)
Bericht over de eerste-steenlegging, Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant van 7 augustus 1920 (Bron: Delpher)
Dit verhaal verscheen eerder in dagblad De Gelderlander.
Ook in Boxmeer heerst in die jaren woningnood. In 
Als de commissaris der Koningin vier jaar later weer in Boxmeer is, hoort hij tot zijn genoegen dat er een woningbouwvereniging is bijgekomen: de R. K. Bouwvereeniging ‘Woningnood’. Die heeft inmiddels, met rijkssteun, een groot bouwproject gerealiseerd. Niet minder dan 38 arbeiderswoningen zijn er gebouwd. Het is Boxmeers grootse sociale woningbouwproject; de wijk krijgt al snel de naam ‘de Bouw’. De straatnamen worden genoemd naar leden van het koninklijk huis: Wilhelminastraat, Julianastraat en Hendrikstraat.
Het grote probleem voor de vereniging is de hoogte van de huur. Het rijk krijgt zoveel aanvragen – 1921 is een topjaar met 40.000 woningen – dat wordt bepaald dat de huur 70 procent en later zelfs 90 procent van de exploitatiekosten moet bedragen. Dat betekent voor een huis op ‘de Bouw’ een weekhuur van 4 gulden. Arbeiders verdienen hooguit 900 gulden per jaar. Jaar op jaar schrijft de vereniging in haar jaarverslagen dat de huur veel te hoog is. Er is veel verloop in de woningen en veel leegstand. Als eind jaren twintig de grote crisis toeslaat, staat soms de halve wijk een jaar leeg. Dat kost weer extra geld voor onderhoud. Pas in 1933 gaat het rijk overstag: de huur mag worden verlaagd naar 3 gulden per week.
