Het Sint-Antoniusgebouw

De schenking was bedoeld om op die grond een gesticht te bouwen. Na overleg met de bisschop, Mgr. Leijten, aanvaardden de zusters de schenking. Het kerkbestuur en de pastoor kochten daarna voor eigen rekening nog enige aangrenzende weilanden met daarop een boerderijtje. Voorwaarde was wel dat als de stichting zou worden opgeheven de gronden eigendom van de kerk zouden worden.

Mgr. Leijten nam de bouwplannen uitvoerig door met de huisarchitect van het bisdom Breda, de in Leur wonende Piet van Genk. Piet had vanaf 1870 vele kerken, kloosters, pastorieën en kapellen, meestal in neogotische stijl, in het bisdom Breda gebouwd.

Het was de tijd van de opleving van de Katholieke Kerk in Nederland, die zich uitte in de bouw van vele prestigieuze kerkelijke bouwwerken. Mogelijk is dit van invloed geweest om op de Leur dit gesticht te bouwen. Maar dat zal de bejaarden en zieken van Leur een zorg geweest zijn, zij konden hun oude dag slijten in hun vertrouwde dorp.

In december 1901 vond de aanbesteding plaats. De belangstelling was gigantisch: er schreven maar liefst 33 aannemers in! De laagste inschrijver was de firma H. Bakkeren uit Princenhage met een aanneemsom van 66.382 gulden. Nog voor de jaarwisseling werd deze firma de opdracht gegund. Onder leiding van de architect Piet van Genk kon men met de bouw beginnen.

Hoewel het gebouw nog niet geheel klaar was, namen de eerste zusters al op 14 november 1902 er hun intrek, op de herdenkingsdag van de stichting van hun congregatie. Pastoor Blankers zegende het gebouw gedeeltelijk in en na een korte toespraak nodigde hij de vijf eerste zusters aan tafel voor de maaltijd.

In 1909 verzocht het gesticht aan de Inspecteur van het Staatstoezicht op het Krankzinnigenwezen om zwakzinnigen, epilepsiepatiënten en geesteszieken te mogen verplegen. De toeloop van patiënten werd zo groot dat in de komende jaren uitbreiding met diverse paviljoens achter het hoofdgebouw noodzakelijk werd. Vanaf 1931 werden alleen nog vrouwelijke patiënten opgenomen. Het jaar daarna werd het Mariapaviljoen gebouwd. Voor ouderen en armlastigen was toen al lang geen plaats meer.

In de jaren zestig van de vorige eeuw vonden in Noord-Brabant vele fusies plaats in de psychiatrische wereld. Ook het Antoniusgesticht kon deze fusiegolf niet ontlopen. Bovendien was er behoefte aan uitbreiding. Het voorstel kwam om het tot dezelfde congregatie behorende Overdonk in Dongen, waar mannen verpleegd werden, te verplaatsen naar het Antonius op de Leur.

Na moeizame besprekingen passeerde op dinsdag 12 december 1967 bij de notaris de oprichtingsakte van de nieuwe Stichting Het Hooghuys waarin beide inrichtingen moesten samengaan. Twee dagen later, op donderdag 14 december 1967, kwam het nieuwe bestuur voor het eerst bij elkaar. De naam van de Stichting verwees naar de plaats waar de nieuwe inrichting zou komen, nu de woonwijk Het Hooghuis. Om allerlei redenen is het echter nooit tot nieuwbouw en samenvoeging gekomen.

Bouwkundige beschrijving in 1989

Van Bergenplein 37-39: gebouwencomplex van de psychiatrische inrichting “Huize St. Antonius”. Het oorspronkelijke gedeelte uit 1893 [dit moet zijn 1902 CK] is een H-vormig gebouw, tweelaags onder snijdende zadeldaken, in randboogstijl door architect P.L. van Genk. De monumentale ingangspartij bestaat uit een tweetal torenachtige uitbouwen met afgeplatte leien tentdaken met siersmeedwerk op de top. De ingang zelf ligt in het gevelvlak met gewelfd koepeldak en beeld van St. Antonius en het kind Jezus. Boven de ingangspartij een drietal neobarokke dakkapellen met oeil de boeuf [na 1989 is de ingangspartij ingrijpend verbouwd CK]. De haaks op het hoofdgebouw staande gedeelten hebben topgevels. Verder is de gevel gedetailleerd met siertegels opgevulde boogtrommels, sluitstenen, sierankers en spekbanden.

Bron: Cultuurhistorische Inventarisatie Noord-Brabant, Gemeente Etten-Leur, Provincie Noord-Brabant, ’s-Hertogenbosch, januari 1989.