De Gampelse watermolen lag binnen de stadsmuren van Breda. Het water van de rivieren Aa of Weerijs en Mark werd tot ongeveer 1618 gescheiden gehouden tot in de stad. Een van de rivierarmen die de Aa of Weerijs binnen de stad had werd de Gampel genoemd. Op deze rivierarm draaide de Gampelse watermolen.
De plaats van Bredase molens (tek. W. Laarakker)
De Gampelse molen was een volmolen. Door het “vollen” of vervilten van wollen stoffen werd de kwaliteit ervan verbeterd. Voor de aandrijving van het waterrad werd gebruik gemaakt van het verschil tussen eb en vloed, dat in deze tijd op de rivieren bij Breda nog merkbaar was.
Het vollen, Isaac Claesz. van Swanenburg, 1594-1596
In de 16e en het begin van de 17e eeuw werden de nieuwe wijken die aan de zuidkant van Breda, bij Boeimeer, waren ontstaan binnen de vestingmuren getrokken. Daarbij werd tussen 1543 en 1560 ook een nieuwe watermolen in de vestingwerken gebouwd: de Grote Watermolen. Door de verandering van de waterhuishouding in verband met de vestingwerken gebruikten beide watermolens hetzelfde water, waardoor het risico van een tekort ontstond. De molenaar van de volmolen kreeg daarom beperkingen opgelegd. Nog zo’n 60 jaar hield de Gampelse molen stand, maar daarna is hij gesloopt.
Beste Paul Huismans,
ik heb de indruk dat in navolging van de Engelse wateraangedreven volmolens uit de 13e eeuw, aan de Gampel al een volmolen moet hebben gestaan in de 14e eeuw. Toen nog buiten de stadsmuren, maar bij het westelijke -met een poort- afgesloten deel van de Haagdijk. Ik baseer mij 1) op de regesten van de Begijnen. Huizen aan de Haagdijk blijken al in die periode bewoond te worden door bijvb. droogscheerders; zij zorgden voor de laatste bewerking van het laken -het wegscheren van de laatste onvolkomenheden; hierna pas werd het laken verhandeld om er oa dekens en kleding van te maken. En 2) zoals bekend had de stad Breda vanaf 1321 een monopolie in het Land van Breda op de productie en verhandeling van laken -van weven en volderen tot en met spannen, verven, scheren en verkopen dus. Het volderen zal er dus zeker hebben plaatsgevonden; de vraag is -met de blote voeten stampend in een ton, of al met een vol(der)molen. Aangezien hier niet alleen voor de stad werd geproduceerd, maar minstens ook voor het Land van Breda, er waterkracht aanwezig was en volmolens op waterkracht al minstens een eeuw eerder ontwikkeld waren, gok ik dat hier toen al zo'n molen stond. Ik ben benieuwd hoe u dat ziet!
Paul Huismans
bhiczei op 30 maart 2020 om 09:54
Beste mijnheer Tukker. U laat mij diep graven in mijn geheugen! Het bovenstaande verhaaltje is niet gebaseerd op diepgravend bronnenonderzoek, maar uitsluitend op literatuur. Er blijkt ook al uit dat het begin van die molen in nevelen is gehuld. Maar uw verhaal klinkt plausibel, een grote productie zou mechanisatie van het vollen zeker gestimuleerd kunnen hebben. Het zou mooi zijn als er ondersteunend bewijs voor uw veronderstelling boven water komt.
