In 1983 wilde een kleine groep vrouwen een Lesbies Archief Den Bosch beginnen. Een archief waar materiaal door en over lesbische vrouwen in de regio verzameld en behouden zou worden. Een prachtig initiatief van een gemarginaliseerde groep, met als doel om hun plekje in de geschiedenis te belichten en te beschermen. In een uitzending van de Vrouwenradio Den Bosch vertellen twee zelfbenoemde 'potten' over hun plannen en krijgen we een kijkje achter de schermen van het lesbisch archief. Wat is er gekomen van hun ambities?
Button 'Lesbians are lovely' (bron: privécollectie Marja Langendijk)
Zeer enthousiast vertellen twee lesbische vrouwen in een radio-uitzending van Vrouwenradio Den Bosch uit 1983 over hun plan om een lesbisch te beginnen in de regio. Ze zijn op het idee gekomen door een inspirerend bezoek aan het Lesbisch Archief Leeuwarden. Zo'n archief zouden ze in Den Bosch ook wel willen! Een groep van zeven vrouwen stond op om deze droom waar te maken. Ze maken deel uit van een groeiende groep vrouwen in Nederland die vanaf de jaren tachtig meer aandacht vraagt voor de verhalen van (lesbische) vrouwen. Vrouwen werden slecht vertegenwoordigd in de geschiedenis en hier moest verandering in komen. De twee lesbische vrouwen vertellen hoe ze dat willen bereiken.
De collectie
Om een functionerend archief te zijn is het van belang een uitgebreide collectie te bezitten. Zelf hebben de twee lesbiennes al een aardige verzameling dankzij hun persoonlijke archief. Die persoonlijke archieven waren bijna onbewust gestart. In een zoektocht naar zelfkennis grepen ze al het materiaal aan wat ook maar een stukje van hun lesbische identiteit reflecteerde.
Met hun eigen collecties komen ze natuurlijk niet enorm ver, dus doen ze een oproep aan lesbische vrouwen in Den Bosch:
Al het materiaal is welkom, vertellen ze. Het meeste blij maak je ze met persoonlijke geschiedenis zoals dagboeken of gedichten, maar ook buttons, affiches, actiemateriaal of zelfs gebruiksvoorwerpen ontvangen ze graag. Ze zijn er al achter dat het best moeilijk is om dit materiaal te bemachtigen. Geld is een probleem, maar nog lastiger is het vinden van lesbische vrouwen die hun persoonlijke archief af willen staan. Zelf weten ze heel goed hoe erg je gehecht kan zijn aan materiaal wat verbonden is aan je lesbische identiteit en ze snappen dat het moeilijk is hier afstand van te doen. In de radio-uitzending moedigen ze daarom vrouwen aan om te beginnen met wat kleins, materiaal waar je niet al te emotioneel aan gehecht bent:
Waarom is lesbische geschiedenis zo moeilijk te vinden?
Het streven van de vrouwen is om, naast het vervaardigen van materiaal, ook op zoek te gaan naar lesbische vrouwen in de geschiedenis, want vaak zijn deze verhalen verzwegen. Een van de twee lesbische vrouwen die geïnterviewd wordt, noemt het lesbische verleden zelfs 'een zwarte plek in de geschiedenis'. Er is eeuwen gedaan alsof homoseksualiteit niet bestond. In het geval van lesbiennes komt daar nog bij kijken dat een innige relatie tussen twee vrouwen vaak verkeerd begrepen werd als 'vriendinschap'. Ze zien dat er langzaamaan meer onderzoek gedaan wordt naar lesbische vrouwen, maar in de algemene geschiedenis lees je er niks over. Vrouwen verdienen ook een plek in de geschiedenis en dat is waarom ze een lesbisch archief willen oprichten.
Artikel uit Kleintje Muurkrant (1985) over de (on)zichtbaarheid van lesbische vrouwen (bron: collectie BHIC)
Lesbische identiteit
De twee vrouwen vertellen openhartig aan de Vrouwenradio hoe het was om hun eigen seksualiteit te ontdekken en hoe lastig het is als je jezelf niet kunt herkennen in de geschiedenis:
Pas nadat ze op zoek waren gegaan naar andere lesbiennes en materiaal waren gaan lezen wat naar andere geaardheden verwees, hadden ze de steun gevoeld om uit te komen voor wie ze zijn. Ook vertellen ze over het lesbisch zijn als keuze. Niet een keuze qua geaardheid, maar juist een keuze om je leefwijze, woonsituatie en werk aan te passen. Uit de kast komen als lesbische vrouw, deze beslissing, brengt je op een leefwijze die niet door mannen bepaald is.
Stickers 'POTS & TROTS' (bron: privécollectie Kleintje Muurkrant / Gertjan van Beijnum)
Wat is er nog nodig om het Lesbies Archief Den Bosch te starten?
Als in de radio-uitzending gevraagd wordt wat er nog moet gebeuren om het lesbisch archief te openen, zijn de vrouwen wat pessimistisch. Er blijkt nog veel nodig en eigenlijk is er bij alles al een tekort. Ze zijn in totaal met zeven mensen, die het opstarten van het archief allemaal als nevenactiviteit doen. Tijd is dus een probleem. Ook geld is een lastige kwestie. De meeste spullen moeten gekocht worden en er is geen subsidie, zo is je portemonnee snel leeg. Qua energie gaat het ook niet best, het opstarten is een lastige fase en ze hopen op steun van vele lesbische vrouwen om de beginfase tot een succes te brengen. Het interview eindigt met de vraag wanneer het archief officieel geopend zal worden. Dit blijkt nog een grote verrassing te zijn, ze weten het zelf ook nog niet.
Is het archief er gekomen?
Van de verdere activiteiten van het Lesbies Archief Den Bosch lijkt geen spoor meer te bekennen, maar het initiatief illustreert heel treffend de problematiek van (een slechte) zichtbaarheid van bepaalde groepen mensen in de archieven. Ieder mens heeft het recht zich te kunnen herkennen in het eigen verleden en als dit niet bij een 'reguliere' archiefinstelling kan, dan moet het heft in eigen handen genomen worden.
Bij het BHIC zijn we zeer benieuwd wat er met het Bossche lesbisch archief gebeurd is. Ken je de vrouwen die geïnterviewd werden, of weet je via een andere route iets over het verloren lesbische archief van Den Bosch? Reageer dan hieronder of stuur je aanvullingen naar info@bhic.nl, dan zetten we de zoektocht samen voort!
