De stormachtige tijden die de burgemeester in de jaren dertig doorstond, zijn wat geluwd. Maar veel inwoners van Heesch bekijken Offermans nog steeds met argusogen en zien in hem een rechtlijnige, onverzettelijke politieman in plaats van een warme burgervader. Echt tijd om in rustiger vaarwater terecht te komen heeft Offermans niet: toch nog onverwacht vallen de Duitsers binnen. Punctueel als hij is, houdt Offermans alle veranderingen bij.
Volgens de regeltjes
De Heesche burgemeester houdt zich in de oorlog staande door zich zoveel mogelijk vast te houden aan de richtlijnen van de Nederlandse overheid en het opvolgen van Duitse voorschriften en bevelen, zo staat in “J.W. Offermans, omstreden burgemeester in crisis- en bezettingstijd te Heesch” van Maricus van der Stappen. Officiële orders worden zoveel mogelijk nageleefd, indien nodig na overleg met de Commissaris van de Provincie en de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken. Als hij er dan nog niet uitkomt – zoals bij de bevelen tot het graven van putjes langs de Rijksweg – raadpleegt hij rechtsgeleerden.
Op ander vlak probeert Offermans zich zoveel in te zetten voor zijn burgers. Oud-militairen die zich moeten melden, begeleidt hij persoonlijk en doet alle mogelijke moeite om ze weer naar huis te brengen. Ook onderneemt hij meerdere pogingen om uitzending van jonge mannen naar Duitsland te voorkomen of om gevorderde paarden (en eventueel ook hun eigenaars) weer terug te krijgen naar de boerderij.
|
 Is er iets afschuwelijkers dan zijn vaderland te verraden, staat in z'n werkboek Frans.
|
Andere donkere kant
Maar er is ook een andere kant, een donkere: Offermans wordt lid van de Nederlandsche Volksdienst. De NVD - opgericht op initiatief en met hulp van de Duitse bezetter – wilde naar Duits voorbeeld het maatschappelijk werk in Nederland inrichten. Offermans wordt buurtschapshoofd én lid van Winterhulp Nederland; een nationaalsocialistische organisatie die tijdens oorlog alle maatschappelijke hulpverlening zoals verleend door de overheid, particuliere en kerkelijke organisaties in Nederland wil overnemen.
Door zijn weerbarstige houding vóór de oorlog – in combinatie met de lidmaatschappen van deze organisaties – weten inwoners van Heesch al helemaal niet meer wat ze nu precies aan hun “burger” hebben. Bovendien zijn er verschillende voorvallen waardoor nog meer kan worden getwijfeld aan het feit aan welke kant Offermans nu staat. En zo houdt zijn dagboek abrupt op, op 20 september. Die dag daarna wordt hij in de Vinkelsestraat aangehouden. Offermans wordt op zijn fiets klemgereden door een auto en gedwongen in te stappen.
Roemloos eind
Daarmee wordt hij – vier dagen vóórdat Heesch bevrijd is - gearresteerd en valt hij onder de regels van de Bijzondere Rechtspleging. De uitvoering hiervan ligt vanaf half september bij het Militair Gezag. Na zijn verhoor in Oss wordt hij door H. Holtkamp, militaire Commissaris van het Militair Gezag, geschorst uit zijn functie van burgemeester. Nadat hij tijdelijk in een kamp te Nijmegen en Grave geïnterneerd is, wordt hij op 16 december 1944 overgebracht naar kamp Vught, het voormalige concentratiekamp. Een roemloos eind van een bewogen burgemeesterschap.
Een commissie van het Zuiveringsbesluit concludeert dat Offermans blijken van ontrouw heeft getoond en van een nationaal-socialistische geestesgesteldheid. Zijn rechten op pensioen en alle andere rechten vervallen. Twee jaar blijft hij geïnterneerd in kamp Vught; tot 21 december 1946, de dag na zijn berechting door het tribunaal te 's-Hertogenbosch. De uitspraak luidt 27 maanden internering (met aftrek), levenslange ontzegging van het recht tot het bekleden van een openbare functie en ontzetting uit het actief- en passief kiesrecht. Met dat vonnis op zak kan Offermans terug naar Heesch.
Hulp aan onderduikers
Er volgt een levendige papieren discussie. Offermans schrijft schriften vol – en vele, vele brieven - om zijn onschuld te bewijzen. Tussen al brieven zit ook een brief van priester Wouter Lutkie die daarin schrijft: “Ware tijdens de bezetting door de Duitschers, Offermans gearresteerd een zeker gedeelte der bevolking zou evengoed hebben gejuicht en getriomfeerd als toen het in September 1944 gebeurde. Met nationale politiek heeft dit niets van doen, doch klaarblijkelijk wel met karakter-eigenschappen eenerzijds, alsmede anderzijds met den aard van een gedeelte der bevolking van Heesch.” Duidelijke conclusie, ware het niet dat het blazoen van Lutkie ook niet geheel zuiver is te noemen, gezien zijn actieve houding binnen het Nederlandse fascisme - al ziet zijn biograaf dat heel anders (zie reacties van Willem Huberts onder dit verhaal).
Er volgen verschillende behandelingen, behandeld door het tribunaal. Na een aanvankelijk eindvonnis op 27 maart 1950 door het kantongerecht, afdeling Tribunaal Zaken te ’s-Hertogenbosch, is ook duidelijk geworden dat Offermans ook hulp en steun aan onderduikers heeft verleend. Hij wordt veroordeeld voor één delict: hij heeft twee burgers opdracht gegeven putten te graven voor de Duitse weermacht. Het eindvonnis wordt aangepast en de oud burgervader krijgt zijn pensioenrecht weer terug. Maar alle overige punten blijven staan. Met die erfenis gaat Offermans terug naar zijn huis aan de Rijksweg in Heesch.
Daar blijft hij wonen, samen met zijn schoonzus W. de Jong. Hij blijft aan het werk als adviseur en raadsman maar ook als correspondent voor het ANP en onweerswaarnemer voor het KNMI. Op 22 november 1976 overlijdt hij op 88-jarige leeftijd. J.W. Offermans wordt in Vught begraven bij zijn echtgenote en zijn schoonzus W. de Jong.
Wil je het oorlogsdagboek zelf lezen? Op onze website vind je de scans.
