Brief aan de Minister van Binnenlandse Zaken Klik voor een vergroting
Brief aan Minister van Binnenlandse Zaken
Op 15 september 1880 schrijven de vrienden molenaars Jansen en Elst een brief aan Zijne Excellentie de Minister van Binnenlandse Zaken. De brief komt aan op 17 september aldus een stempel op de brief. De brief wordt doorgezonden naar het Departement van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
Er wordt toestemming gevraagd tot “het daarstellen van een verticaal stoomtuig met een verticale ketel van 4 paardenkrachten. De brief kent verdere technische details, maar daar worden op 29 september 1880 vanuit Den Bosch nog vragen gesteld door de ingenieur van het Stoomwezen.
Brief van de Ingenieur van het Stoomwezen Klik voor een vergroting
Echter op dezelfde dag verlenen burgemeester en wethouders de vergunning. Zie voormeld verhaal.
Het stoomtuig
Het verzoek vermeldt ook dat een schetstekening van het stoomtuig is bijgevoegd. Maar die zit niet in het dossier. De brief verwijst wel naar Pauwels Pataer, stoomtuigmaker, te Gent.
Dus maar eens gezocht op die naam. En jawel, gelukkig adverteert die stoomtuigmaker in het Het Vaderland op donderdag 14 maart 1878, zelfs met een fraaie advertentie. En vergelijk eens de beschrijving van het stoomtuig in het verzoek met afbeelding op de advertentie.
Een 'stoomtuig' van Pauwels Pataer (bron: Het Vaderland, 14 maart 1878)
Nog wat over de Belgische fabrikant
Het zoeken levert het volgende op. De heren Pauwels hebben blijkbaar grote interesse in geschiedenis. Zij tekenen in op een boek over een meer dan bekend Nederlander. Zijn naam komt voor in de titel van het boek: Jacob Cats, Alle de werken. Deel 1 (ed. J. van Vloten). Met illustraties van Johan Wilhelm Kaiser. De Erven J.J. Tijl, Zwolle 1862 De “Lijst der inteekenaren” begint met: ZIJNE MAJESTEIT DE KONING, 2 Exemplaren. ZIJNE KONINKLIJKE HOOGHEID PRINS FREDERIK DER NEDERLANDEN. Z.D.H. DE HERTOG BERNHARD VAN SAKSEN WEIMAR. HET BELGISCHE MINISTERIE VAN BINNENLANDSCHE ZAKEN, 3 Exemplaren. maar vermeldt ook : Gent. Pauwels Pataer, Stoomtuigmaker.
Overstroming van de Koepoortkaai, 1872 (bron: Gent Geprent)
Op Delpher kranten en Google Books bestanden kunnen de Almanach later (Dubbele) Wegwyzer der stad Gent en der provincie Oost-Vlaenderen worden ingezien. Deze almanakken en wegwijzers vermelden instanties, bedrijven, ambachten enzovoort in die stad. Snuffelende weg worden gevonden de volgende vermeldingen met adressen Koeipoort en Koeipoortkaai. Maar voor daarover te beginnen een foto van de Koepoortkaai in 1872, die staat op Gent Geprent, een site met Gentse geschiedenis van Claude Faseur.
In de almanakken en wegwijzers van de stad Gent komt Pauwels – Pataer in de uitgaven 1848 en 1891 terug op de adressen Koeipoort 6 en 8. Het bedrijf of beroep varieert van ijzergieters, ijzerdraaiers, mekaniekmakers, stoomwerktuigmakers, ijzergieters. In de wegwijzer van 1895 komt Pauwels – Palaer niet meer als bedrijf terug. Overigens blijkens de uitgave in 1861 woont er op het adres ook een Pataer. Hij staat onder het kopje “Schipper, hunne eigene schepen voerende”.
Ook gaat de firma met de tijd mee in 1878.
Advertentie van Pauwels Pataer in Het Vaderland van 21 maart 1878
Prachtige bronnen geraadpleegd, veel interessant details naar boven gekomen! Heel leerzaam.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 28 juli 2023 om 15:54
Mooie complimenten voor Willem, die ons gelukkig vaak voorziet van verhalen uit het West-Brabantse.
Willem Kruf
zei op 3 augustus 2023 om 08:34
Tsja, in het Bergse kan ik ze (nog) niet kwijt voor groot publiek, maar ook dan blijf ik BHIC trouw.
Ook Claude Faseur in Gent liet weten het een interessant verhaal te vinden.
En laat but not least Marilou en Paul van BHIC zorgen voor een fraaie lay out
Willem Kruf
zei op 28 augustus 2023 om 19:57
Ook in Zeeland is men tijdig op de hoogte van de komst van een stoomgraanmolen op Nieuw-Borgvliet. Reeds op zaterdag 21 augustus 1880 bericht de Goessche Courant: "In de nieuwgebouwde gemeente Borgvliet, op een half uur afstands van Bergen-op-Zoom, wordt een begin gemaakt met het bouwen van een stoomgraanmolen."
Marilou Nillesen
bhiczei op 29 augustus 2023 om 16:02
Mooie aanvulling, Willem, dank daarvoor!
Mariëlle Meerbach
zei op 22 januari 2024 om 23:12
Trots op mijn ondernemende voorvader!
Willem Kruf
zei op 23 januari 2024 om 08:32
Terecht opgemerkt, maar dat waren ook de latere Meerbach-en.
Mariëlle Meerbach
zei op 24 januari 2024 om 19:59
Klopt! Een van die ondernemende Meerbach-en huwde heel slim de dochter van Jansen, zo ontstond de Meerbach-bloedlijn waaruit ik stam.
Nog een klein foutje gevonden Willem. Je schrijft : 'In de wegwijzer van 1895 komt Pauwels – Palaer niet meer als bedrijf terug'. Dat moet uiteraard Pauwels-Pataer zijn, een typefoutje neem ik aan.
Willem Kruf
zei op 25 januari 2024 om 15:30
Je hebt gelijk Toon en ter aanvulling van het verhaal.
In de scriptie of het boek Mens en machine, een onderzoek naar de Oost-Vlaamse machinebouw (1870-1914) van Karel Eeckhout wordt in onderdeel de Oost-Vlaamse machinebouwers vemeld: 4.2.34 Pauwels & Pataer
Het atelier van Pauwels & Pataer was gelegen aan de Quai Porte aux Vaches nr. 6 te Gent. Op 11 juli 1878 kreeg dit atelier de toestemming om een horizontale stoommachine met ontspanning zonder condensatie van 6 pk in gebruik te nemen. Deze machine was in het eigen atelier gebouwd. De ketel die bij de machine hoorde had een capaciteit van 2,337 m3 en werkte onder een druk van 6 atm. Amper enkele maanden later, op 7 december 1878, plaatsten Pauwels & Pataer al een nieuwe machine. Zij zou een kracht gehad hebben van 10 pk. Bij de vergunning tot ingebruikneming van 21 april 1879 blijkt echter dat ze slechts een kracht van 6 pk had. Het was een horizontale machine met variabele ontspanning en zonder condensatie. De machine was opnieuw in de eigen werkplaats geconstrueerd. Dit atelier stond al van voor het midden van de negentiende eeuw vermeld in de Wegwijzer van Gent. Pauwels was, voor hij dit atelier oprichtte, vennoot geweest van Van De Kerckhove. Het atelier Pauwels & Pataer bleef een constante in de Wegwijzer tot aan de eeuwwisseling.
Willem Kruf
zei op 25 januari 2024 om 15:53
Maar bij Jansen & Elst gaat het om een rechtstaand stoomtuig, zie hun brief
