Tijdens de Bossche 'kraaklente' van 1978 zijn grote gebouwencomplexen gekraakt zoals het oude ziekenhuis aan de Papenhulst, het Baptistklooster, de Carolusflat en de Rijks HBS. In dit rijtje is de Carolusflat, aan de Pastoor de Kroonstraat, het voorbeeld van hoe het niet moet, blijkt uit gesprekken met oud-krakers. Over de toekomst van het pand bleek onvoldoende nagedacht, het ontbrak aan een hechte woongroep en drugsgebruik werd een groot probleem.
De Carolusflat werd op vrijdag 21 april 1978 door meer dan 100 krakers bestormd en in gebruik genomen. De flat lag vlak naast het politiebureau maar de aanwezige agenten zouden vooral machteloos en verschrikt hebben toegekeken hoe de actie zich voltrok. De flat was voor de krakers een symbool van leegstand. Al na een paar weken woonden er meer dan 130 mensen, die zich spontaan organiseerden in gangen en eetgroepen. Die hele week haalde de Bossche kraakbeweging de landelijke kranten, radio en televisie en ook daarna gingen de acties onverminderd door.
Else trok in 1978 naar Den Bosch voor studie, maar de woningnood (vooral onder jongeren) was torenhoog en een kamer kon ze niet vinden. Tot ze, via via en een beetje bij toeval, in de Carolusflat haar plek vond. Het gebouw was enorm en daarmee de aangewezen plek om het JAC (Jongeren Advies Centrum) te vestigen en later het Grote Panden Overleg te organiseren. Ook konden woningzoekenden er terecht op het kraakspreekuur.
De grootte van het gebouw had echter ook een keerzijde. Het bleek uitermate lastig om een woongroep van deze omvang te organiseren en zicht te houden op wat en wie er allemaal binnenkwam. De organisatiegraad en cohesie verslechterden nadat de gemeente de Carolus aankocht. De instroom van nieuwe bewoners werd vanaf dan door het Gemeentelijk Woningbedrijf geregeld. De Carolusbewoners moesten maar afwachten wie ze naast zich kregen wonen. Al snel werd de flat 'overspoeld door drugs en junkies', herinnert Else zich. 'Dat was best moeilijk wonen. Carolus was een heel slecht pand op een gegeven moment. Daar zat zoveel drugs. Ik had het idee dat als ik er bleef wonen, zelf een junk zou worden. Dat kwam heel dichtbij.' En wat nou als dit ook in andere grote kraakpanden in de stad zou gebeuren? 'Daar zat bij de gemeente de angst', vertelt ze. 'De Carolusflat is een voorbeeld van de puinhopen die je krijgt, als je de onderhandelingen (met de gemeente, de eigenaar) niet goed aanpakt en de cohesie tussen de bewoners van zo'n kraakpand verliest', vertelt ze. ‘Ik kom uit die puinhoop. Het was echt vreselijk. Nu is het om te lachen, maar toen zeker niet. Ik wilde haast liever op straat wonen dan daar.'
Na de kraak weigerde de gemeente om energie te leveren. De Kraakgroep Den Bosch heeft toen, op 26 april, het stadhuis bezet. Rond elf uur 's-avonds zaten er 120 mensen aaneengehaakt in de stadhuishal. De Mobiele Eenheid heeft de boel toen in opdracht van burgemeester Van de Ven ontruimd (een besluit dat hij later bij zijn afscheid zou betreuren). Maar een dag later kreeg de Carolusflat wèl haar energieaansluitingen.
Op 15 juni 1978 heeft de gemeente de Carolusflat, samen met het Baptistklooster en het (niet gekraakte) Carolusklooster, voor 9,1 miljoen gulden gekocht van Plein BV, een bedrijf van Bouwonderneming Van der Linden uit Sint-Michielsgestel. Naar aanleiding hiervan onstonden diskussies binnen de kraakbeweging. Tot dan toe was namelijk de meest logische eis van krakers dat de gemeente de kraakpanden zou aankopen en geschikt zou maken voor betaalbare jongerenhuisvesting. Maar nu waren er gekraakte panden van Plein BV aan de gemeente verkocht, wat de vraag opriep of de projectontwikkelaar en speculant in kwestie, Van der Linden, niet simpelweg van de kraak had geprofiteerd. De kraakbeweging zette de gemeente flink onder druk met als gevolg een miljoenenopbrengst voor Van der Linden. Dit dilemma zou vaker een rol spelen. Later kwam het zelfs voor dat krakers getipt werden door eigenaars en gebruikers om een pand in gebruik te nemen, zodat de onderhandelingspositie van deze eigenaars en gebruikers richting de gemeente, door de druk die de kraakbeweging uitoefende, zou worden versterkt.
Eind 1984 moest iedereen die zich nog in de Carolusflat bevond het gebouw verlaten. Gemeentewerken zou op deze locatie namelijk haar kantoor gaan vestigen. Het JAC heeft hiertegen nog actie gevoerd, maar belandde uiteindelijk, na tijdelijk onderdak in de Verwersstraataat, in een eigen boot in een pand aan de Buitenhaven.
Bronnen
Interview van de auteur met Else Embregts en Harry van Berlo (2021).
Gertjan van Beijnum, Manuscript over de historie van alle grond en gebouwen aan de Papenhulst en directe omgeving van 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch, versie: zomer 2021).
Reageren
Reageer hieronder en deel je herinneringen aan de protestbewegingen van de jaren zestig, zeventig en tachtig. Ook zoekt het BHIC voor dit thema foto's en ander oud materiaal, om op de site te plaatsen.
Eind oktober 2023 gaat een boek over de opstandige jaren 1975-1985 in Den Bosch verschijnen. Makers zijn journalist Eric Alink en documentalist Gertjan van Beijnum, die beiden actief waren in de toenmalige beweging. Verder bestaat de redactie uit sociaal historicus Frans Van Gaal, vormgever Maarten Sterneberg en Rob Koolen. Heb je verhalen of beeldmateriaal uit die tijd? Stuur een berichtje aan denboschinbeweging@gmail.com. De makers nemen contact met je op. Je kunt je ook aanmelden als je te zijner tijd extra info over het boek wil.
