De woningnood in Den Bosch was in de jaren zeventig enorm. De vele opleidingen in de stad trokken studenten en scholieren aan, maar er was bijna nergens betaalbare huisvesting. Huisjesmelkers bezaten hele straten en speculeerden onbelemmerd. Uit protest hiertegen kraakte ik op maandag 17 april 1978, samen met zo'n 100 andere actievoerdersters, het oude ziekenhuis St. Joan de Deo aan de Papenhulst, waarvan de voorbouw al lange tijd leegstond. Sindsdien staat het pand bekend als 'De Paap'.
'Papenhulst bewoond', 17 april 1978 (Foto's: Erik van Zwam / collectie BHIC)
Een klein stukje voorgeschiedenis van die kraak:
Er was een groepje kunstacademiestudenten die regelmatig op weg naar school door de Papenhulst liepen (de kunstacademie zat toen nog aan het begin van de Pettelaarseweg). Vrijwel iedereen woonde (te) klein en (te) slecht op (te) dure kamertjes, uitgemolken door particuliere huizenbezitters (de familie Persoons was nog een berucht begrip). Op een gegeven moment, ergens eind 1977 ontstond het plan om het leegstaande ziekenhuis aan de Papenhulst te gaan bewonen. Het groepje potentiële krakers legt contact met actievoerders van het JAC (jongeren advies centrum) en al heel snel slaat de vlam in de pan en vinden er een paar zeer enthousiaste en krachtdadige actievergaderingen plaats.
Kraaklente
Krakers in 'Industrieel Wooncentrum Papenhulst', 17 april 1978
De Bossche Kraaklente staat op uitbreken. Een Bossche dichter schreef achteraf: 'Ik zie hier dingen gebeuren, waarvan ik een tijd geleden alleen maar durfde dromen'. Een paar dagen voor de Papenhulst-kraak zijn wat mensen het pand binnengegaan, de zogenoemde voorkraak. De hele voorbouw blijkt inderdaad leeg te staan, maar de centrale verwarming staat verdorie aan! Op Zondagavond 16 april 1978 's-avonds laat verzamelt zich een groepje initiatiefnemers op de zolderkamer van het pandje Choorstraat / Sint Janskerkhof, vlakbij de Papenhulst. Hier worden de beroemde 'boterhammen met ui', de ijskoude vierkante Bokma en diverse beugelflessen bier genuttigd. Vanuit het zolderraam wordt de politiesurveillance in de gaten gehouden in de richting van de Papenhulst.
Kraakactie Papenhulst, 1978. De NOS doet verslag.
Het draaiboek van de kraak voorziet in een voorverzameling in de Sociale Academie aan de Papenhulst, vanaf acht uur de volgende ochtend 17 april - hiertoe was de sleutel van de voordeur 'geregeld'. De ruimte van de studentenvakbond zou worden gebruikt als pers- en coördinatiecentrum (telefoon, typemachine en stencilapparaat!). De voorverzameling op maandagochtend 17 april 1978 loopt voorspoedig, minstens honderd mensen staan klaar om naar de overkant van de straat te rennen. Er is echter enige vertraging omdat de filmploeg van het NOS-journaal opbelt met de mededeling dat ze in een file naar Den Bosch vastzitten. Het wachten is dus op de cameraploeg en wanneer deze zich bij de hoofdingang van De Paap heeft geïnstalleerd, krioelen de krakers de straat over. Een autobusje matrassen, tafels en stoelen wordt uitgeladen en de 20 nieuwe bewoners beginnen met heel veel hulp onmiddellijk aan een grote schoonmaak.
Muurkranten over de kraakacties Papenhulst en Baptistklooster
Pas tijdens de kraak wordt duidelijk dat de achterbouw noyg steeds in gebruik is door Jonker Fris (de jamfabriek uit Heusden), die aldaar enige tientallen buitenlandse werknemers gehuisvest heeft. Zij maken geen gebruik van de voorbouw, de scheiding loopt zo'n beetje vanaf 'de keuken van De Keuken' recht naar boven. De hele tuin is in eerste instantie onbereikbaar voor ons, later maken we hoofdzakelijk gebruik van het eerste gedeelte en de - toen nog - binnentuin bij 'De Benedenburen'. Een gedeelte van de houten barak (het voormalige tbc-paviljoen) is in gebruik als televisie-ruimte voor de 'gastarbeiders'.
Baptistenklooster, Kerkpleintje, Carolusflat
Die eerste dag is het één grote chaos. Overal lopen mensen rond. Er worden kamers ingericht, plees geschrobd en er wordt ruzie gemaakt met de heer Slagmolen van Jonker Fris en inspecteur Koenders van de politie. Er wordt getelefoneerd met de Broeders van Barmhartigheid, de eigenaresse van De Paap. 's Avonds, op één van de twee ziekenzalen in de voorbouw, wordt er collectief televisie gekeken en moeten we tot onze schrik vaststellen dat het NOS-journaal het verkeerde kraakaffiche laat zien. Getoond wordt de 'Grote Muurkrant' over de kraak van het Baptistenklooster die gepland staat voor de volgende ochtend! Ogenblikkelijk wordt er naar Hilversum gebeld en bij de volgende journaaluitzending wordt de fout gelukkig hersteld. Blijkbaar is deze blunder aan alle betrokkenen ontgaan want de volgende ochtend (dinsdag 18 april 1978) wordt door vrijwel dezelfde groep van honderd krakersters het al jaren leegstaande Baptistenklooster in de Sint Jorisstraat succesvol gekraakt (dertig nieuwe bewoners).
Op woensdag 19 april 1978 wordt er een enorme krottenwijk op het Kerkpleintje gebouwd. Veel discussies tussen tientallen mensen over de schandelijk hoge huren voor de veelal slecht onderhouden onderkomens op de veelal slecht onderhouden particuliere kamermarkt. 'Pipo' kraakt met hulp van de Bossche kraakgroep één van de krotten en om vijf uur 's-middags volgt de sloop. Daarna - donderdag - een dagje rust.
Krottenwijk op het Kerkpleintje, 19 april 1978
Op vrijdag 21 april 1978 volgt er opnieuw een actie, maar nu met veel meer dan honderd krakersters, terwijl de politie machteloos verschrikt staat toe te kijken. De Carolusflat aan de Pastoor de Kroonstraat wordt bestormd en in gebruik genomen. Dit toenmalige statussymbool van leegstand stond vlak naast het toenmalige politiebureau. Hier wonen na een paar weken al meer dan 130 mensen die zich spontaan organiseren in gangen en eetgroepen en op de onderste verdieping zullen het JAC en de Bossche Kraakgroep voortaan haar werkzaamheden verrichten. De hele week haalt de Bossche kraakbeweging de landelijke kranten, radio en televisie. Vanaf die week gaat het onstuimig verder.
'Pipo' de kraker
Reageren
Reageer hieronder en deel je herinneringen aan de protestbewegingen van de jaren zestig, zeventig en tachtig. Ook zoekt het BHIC voor dit thema foto's en ander oud materiaal, om op de site te plaatsen.
Er wordt gewerkt aan een boek over de opstandige jaren 1975-1985 in Den Bosch. Makers zijn journalist Eric Alink en documentalist Gertjan van Beijnum, die beiden actief waren in de toenmalige beweging. Verder bestaat de redactie uit sociaal historicus Frans Van Gaal, vormgever Maarten Sterneberg en Rob Koolen. Heb je verhalen of beeldmateriaal uit die tijd? Stuur een berichtje aan denboschinbeweging@gmail.com. De makers nemen contact met je op. Je kunt je ook aanmelden als je te zijner tijd extra info over het boek wil.
Eind jaren 60 waren er al kraakacties die hebben geleid tot het beschikking stellen van meerdere pandjes di in samenwerking met de gemeente primaire voorzieningen kregen waarna de rest door de bewoners gedaan werd
Thijs de Leeuw
bhiczei op 24 januari 2024 om 13:52
Bedankt P. Schoofs voor deze reactie. Hier ontvangen wij graag meer informatie over. Aan welke panden moeten we zoal denken? Staan die toevallig wel in deze lijst (ik vermoed van niet!):
