In 1973 vertrok Martin Luttikholt 'als ontluikende jonge homo' vanuit de Achterhoek naar Tilburg, om een opleiding tot docent te volgen. Van zijn moeder hoefde hij niet elk weekend thuis te komen. Alle tijd dus om zijn eigen leven te beginnen in zijn nieuwe studentenstad. In Amsterdam waren er al veel dingen te doen voor homoseksuelen – dat moest in Tilburg ook kunnen! Via de studentenarts kwam Martin in contact met Hansje en Maaike, die zich óók geroepen voelden om hier iets mee te gaan doen. De Werkgroep Homoseksualiteit (toen nog Homofilie) Tilburg (WHT) bestond toen al wel, maar niemand leek te weten wat dat precies inhield. Martin en zijn kameraden begonnen dus op een voor hen onbekend terrein.
Bron: privécollectie Martin Luttikholt
Rond 1974 kwam er een soort 'roze revolutie' op gang. Homo’s waren het zat in de kast te moeten blijven zitten. Jongeren gingen studeren en kwamen tijdens hun studie gelijkgestemden tegen. Er werd gewerkt aan de nieuwe wereld. Homo’s van voor deze tijd hadden geen voorbeelden en moesten dus alles zelf maar ontdekken. Daarom was er zo'n gedrevenheid om in actie te komen voor voorlichting en opvang, in een stad waar op dit gebied weinig te beleven viel.
Groepen en clubs voor homoseksualiteit werden bereikbaar (vanwege bijvoorbeeld de vaste telefoon) en betaalbaarder, omdat er nu vaker subsidie beschikbaar was. De WHT harkte in het eerste jaar 500 gulden subsidie binnen (eerst alleen van de hogeschool, later ook van de gemeente Tilburg). Een flink bedrag toen, waarvan ze boeken en lopende uitgaven als koffie/thee en postzegels mochten kopen.
De WHT was een open groep: er waren altijd handen tekort en daarom mocht iedereen die genoeg betrokkenheid en actiebereidheid bezat erbij - zonder enige screening. Door de jaren heen werd de groep dan ook steeds groter. Mede dankzij de opleidingen van sommige leden, in organisatieleer, theologie en marketing, bleef de organisatie zeer gestructureerd: er waren notulen van elke vergadering, er werd verantwoording afgelegd aan andere leden en afspraken werden gemaakt en nagekomen.
Button 'Think straight be gay' (bron: privécollectie Martin Luttikholt)
Dat de groep bestond uit studenten die allemaal ook voltijd studeerden wordt uit de notulen ook wel duidelijk: soms verdwijnen bepaalde namen voor een hele tijd. Die mensen gingen dan stagelopen of werken en hadden daarom geen tijd meer voor de WHT.
Voorlichting
Martin hield zich vooral bezig met voorlichting en de financiën van de WHT. Voorlichting was één van de belangrijkste staanders van de groep, naast gespreksgroepen en thema-avonden. Voorlichters gingen op middelbare scholen langs om les te geven over homoseksualiteit; dat was toen absoluut nog geen deel van het curriculum. Het contact met scholen was nog een hele opgave: de meeste scholen stonden niet bepaald open voor een gastles homoseksualiteit. De WHT moest het dan ook vaak hebben van persoonlijke contacten met docenten die dat wel een goed idee vonden. De voorlichter hoefde nog net niet door het raam naar binnen, maar het scheelde niet veel.
Button 'Gays for Socialism' (bron: privécollectie Martin Luttikholt)
Als Martin dan als voorlichter voor een klas stond, kreeg hij vaak dezelfde reactie: leerlingen en docenten waren verbaasd dat hij zo’n gewone jongen was. Het beeld dat mensen hadden in die tijd (en soms nu nog) is dat alle homomannen zich heel vrouwelijk gedragen. De meest gestelde vraag van leerlingen ging natuurlijk over hoe je ‘het’ aan je ouders kunt vertellen. Een lastige vraag, ook voor queers van nu, en eentje waar Martin geen kant en klaar antwoord op kon geven: hoewel hij in Tilburg hartstikke actief was in de homobeweging, kwam hij zelf pas in 1980 voor zijn ouders uit de kast. Dat kon best, aangezien hij maar af en toe naar zijn ouders ging. Eerst was het moeilijk, maar verliefd op DJ kregen zijn ouders er een ideale schoonzoon bij.
Na een jaar of twee zelf voorlichting te hebben gegeven kwam de WHT in contact met het COC in Amsterdam: dé vereniging voor de zichtbaarheid, integratie en emancipatie van LHBTIQ+ mensen. Zij organiseerden onder andere trainingen voor voorlichters, waar de WHT leden ook gebruik van maakten. Zo kwam de WHT in het landelijk voorlichtingscircuit terecht, waar ze ook veel gelijkgezinden uit andere delen van Nederland konden ontmoeten en ervaringen konden uitwisselen.
Flikkeragenda's (bron: privécollectie Martin Luttikholt)
De WHT voorlichters schreven ook artikelen voor het blad van de hogeschool (nu Tilburg Universiteit) en de lerarenopleiding (nu Fontys). Niet wetende hoe docenten hierop zouden reageren, stond Martins naam onder het artikel van het hogeschoolblad en die van zijn medevoorlichter onder het schoolblad van de lerarenopleiding. Toen zijn opleidingsdocent erachter kwam dat Martin een van de schrijvers voor de WHT was, gaf hij hem streng toegesproken (en ongevraagd) advies: 'Martin, homo’s in het onderwijs, dat is geen succes.' Martin is met zijn 42 jaar ervaring in het onderwijs het levende bewijs van het tegenovergestelde.
Feest
Naast voorlichting organiseerde de WHT ook feestjes. Niet alleen voor homo’s, maar wel met een 'homo-tintje'. Bij de kroegen De Spoel en De Grootste Luxe na de KleurenTV werd op de slapste avond (meestal zondag, de avond waarop er 'geen flikker te doen was') een feest georganiseerd. Dit sloeg aan: na een paar keer leek heel Tilburg zich te realiseren dat je hier écht bij moest wezen.
Button 'Phlikker, dan is het goed,' vooral gebruikt in Eindhoven om Philips te provoceren. (Bron: privécollectie Martin Luttikholt)
Hoewel de WHT inmiddels eigenlijk de afdeling Tilburg van het COC was geworden, bleven ze zichzelf gewoon WHT noemen. Ze gingen ook niet helemaal mee met de ideeën van het COC en hadden maar weinig contact met andere Brabantse afdelingen. 'We deden ons eigen ding', aldus Martin.
En 'hun eigen ding' had wel degelijk effect: vanaf 1980 was er een actieve gay scene in Tilburg, in cafés als Sans Rancune, Popcorn en, in de jaren negentig, De Roze Maandag op de Tilburgse kermis. Martin kon hier nog wel erg van genieten, maar hij was zelf in die tijd al een stuk minder actief in de beweging: na vijf jaar keihard te hebben gewerkt voor het WHT, droeg hij de fakkel over aan de volgende generatie nieuwkomers in Tilburg.
Hoewel hij zelf niet meer actief was in de organisatie ervan, is de betrokkenheid met de homobeweging bij Martin nooit helemaal weggegaan. Hij houdt contact met vrienden uit die tijd en heeft zelfs af en toe nog het gevoel dat hij de barricades weer op moet, gezien de huidige negatieve publiciteit rond homo’s. Hij laat het echte activisme nu over aan de jongere generaties, maar hij ziet de noodzaak van de beweging nog wel zeer in:
'De strijd is nog niet gestreden.'
Dit verhaal is gebaseerd op een interview van de auteur met Martin Luttikholt op 31 oktober 2022.
