Griffier bij de Strafkamer III

Het imprimé doorhalen

Bij de strafgriffie lagen processen-verbaal imprimé klaar, waarop in drukletters de rubrieken waren afgedrukt met alternatieven die de griffier in ieder geval moest afgaan per zitting. Je had er een inktpotlood bij en een liniaal afgestemd op de regelbreedte. Je las dus: Verdachte XIJZ, ter zitting wel/ niet verschenen, vertegenwoordigd door de rechtsgeleerd raadsman ABC  geeft op te zijn woonachtig aan …. Te …. En verklaart bekend te zijn met de dagvaarding wel/niet in persoon uitgereikt/betekend. De rechtbank heeft terstond na de uitroeping de medebrenging in persoon wel/niet gelast en heeft, na de rechtsgeldigheid van de dagvaarding/oproeping wel/niet verstek verleend. En zo voort. Dat aanvinken en invullen gebeurde ter zitting. En wel razendsnel. Dat moest echt goed aangeleerd worden.

Tegenwoordig heeft de griffier een screen voor zich en kan digitaal corrigeren. Dat kon destijds niet. Maar je had wel tevoren het hele dossier kunnen classificeren en samenvatten. Je maakte een spiekbriefje voor de president. En je hoopte maar dat hij dat tenminste tevoren goed gelezen had. Ging het alsnog fout, dan was dat jouw schuld. Maar zo is het overal. Alleen: als je nog jong bent en het beste gelooft van de bazen, dan raak je toch wel van de kook als je merkt dat ze hun verantwoordelijkheden niet nemen. Bij de Franse kamer, die was daarom ook wel berucht, zaten de ouwe knarren die duidelijk hun eindrang hadden bereikt. Ze zaten alleen nog te wachten of het Hare Majesteit nog behagen zou hun het Officierskruis in Oranje-Nassau uit te reiken of De Nederlandse Leeuw. Veel verdere interesse hadden ze niet.

Wereldvreemde heren van stand

De Franse kamer wemelde van de jonkheren. Er kon ook weleens een baron tussen zitten, maar die liet zich daarop niet voorstaan tenzij je in het imprimé zijn titel vergat. We hadden ook wel een graaf. Maar die was nauwelijks te bezichtigen. Hij werd al vroegtijdig advocaat-generaal bij een hof. Er was een zorgvuldig gekoesterde kloof tussen de justitiabelen en de rechters. Die spraken over de verdachte met de raadsman alsof die beschuldigde er niet was. “Heeft de vent die gewelddadige dronk wel vaker? Is de vent daarvoor onder behandeling? Is hij bij de hoofddokter?” De advocaten bogen dan eerbiedig en namen deze minzame spraak terstond over. En spraken vervolgens ook Frans. Dat werkte goed, al was het jammer dat de magistratelijke vragen onmiddellijk verrieden dat de EdelAchtbare het dossier niet doorgespit had. Want daarin stonden hele verhalen over de sociale anamnese en het crimineel verleden. De advocaat liet overigens ook duidelijk blijken dat hij strafzaken niet vaak deed. Het was minnetjes als je vaak in de plechtige strafkamer kwam, met zijn deftige hooggezolderde, kerkelijke glas-in-loodramen en handgestoken gestoelte voor de magistratuur op het podium.

Een nette advocaat placht dat te vermijden. Als hij tenminste hogerop wenste te komen. Was er een psychiater ter zitting, dan werd die binnengehaald alsof hij sinterklaas was. Dan ging het loos over psychopatiforme syndromaturen, dementia praecox en schizoïde affecten die een afwijking in de imputatiecurve kon opleveren zonder dat daartoe het normaliteitspostulaat zou hoeven te worden losgelaten. Men was dan heren onder elkaar. De jongste rechter fluisterde mij altijd toe, terzijde toeziende dat ik mij lam zat te schrijven, dat ik hiervan niets hoefde op te nemen in het zittingsverbaal. Dat was leerzaam. Dat gold ook voor wat de reclassering ophoestte.  Die weet de delictsgenese aan de maatschappelijke structuren. Niet aan de verdachte.

Woonwagenbewoners

De verdachten herkomstig uit de woonwagenkampen die destijds veel voorkwamen in Brabant, hadden daar alles lak aan. Ze werkten niet mee. Deze samenleving was de hunne niet. En met haar rechtspraak hadden ze niets te maken. Ze stonden meestal in groepsverband terecht. Twee families uit verschillende kampen lagen met elkaar overhoop. Dan puilde de tribune uit van de familie, waaronder altijd hoogzwangere moeders. En moeders die midden in de scherpe ondervraging hun kind ostentatief gingen zogen. Daaromheen puberende nazaten, maar ook krasse ouden.

De officier had dan moeite boven het geroezemoes uit te komen. Want de verdachten namen ook regelmatig de ondervraging persoonlijk over. En aarzelden niet de getuigen à charge onomwonden ter zitting in persoon te bedreigen. De beschuldigden zetten het krijt door meteen, na de uitroeping der zaak, te betuigen dat ze van niets, maar dan ook niets wisten. Dat ze de tenlastelegging niet snapten. Dat die bij de verkeerde terecht was gekomen. Dat zehen altijd moesten hebben bij de politie. Dat ze een alibi hadden als een klok, mijnheer! Maar dat er niet geluisterd werd. Dat de rechters ook maar befgajes waren. Dat ze daarover een boekie konden opendoen. Dat niets hun lette omdat alsnog te doen. De spanning steeg dan, vooral als de verdachten oprukten in de richting van het podium.

Een tsunami vanaf de publieke tribune

Eén keer kwam de hele tribune in een soort vloedgolf mee naar voren. Over de zwaarbeklosde eikenhouten afscheiding, met krijsende opoe’s, opa’s, omes en tantes en kleuters terwijl de moeders hun bloezes nog dichtknoopten. Ik zie nog de branding op mij afkomen. Ik zat ongelukkig, het meest links in de zaal. Dicht bij de deurwaarder, dat wel, maar die was al weggedoken onder zijn katheder. Later zei hij dat hij de parketwacht had gewaarschuwd. Maar hoe hij dat onder dat pottentafeltje had kunnen doen, is mij niet duidelijk geworden. Ik ervoer wel dat de Franssprekende rechters goed uit de voeten konden met hun golvende toga’s wapperend om zich heen. Bats! Deed de raadkamerdeur. Die zat hoorbaar op slot. De officier en ik zijn toen op handen en voeten achter het podium de gang op gevlucht. De laatsten der Mohikanen. De officier had een deuk opgelopen van een stoelpoot. Ik kwam met de schrik vrij. Mijn klerkenstatus stond kennelijk op mijn gezicht geschreven. Ik ga later nog wel, als BHIC dat ziet zitten, op deze zitting in. Ik zal haar nooit vergeten. En ook de reactie van de president. Bij wie vaststond dat ik, als linkse communist, hand had gehad in dit spel.

Lees het hele verhaal

Noot van de redactie

Dit verhaal is geschreven vanuit een sterk persoonlijke betrokkenheid van de auteur bij zijn onderwerp. De woordkeuze en schrijfstijl geven dan ook een gekleurde weergave van de gebeurtenissen zoals de schrijver die heeft ervaren.