Koolzaad is een éénjarige plant, fijn van stengel, ongeveer 70 cm hoog. In de vroege lente dragen ze felgele bloesem. De olie werd ook wel raapolie genoemd. De olie is vergelijkbaar met de huidige zonnebloem- en olijfolie en bijna van dezelfde kwaliteit als de tegenwoordige spijsolie.
Zoals met al de andere producten die geleverd moesten worden, werd een deel achtergehouden voor eigen gebruik en als ruilmiddel was de olie van grote waarde.
De broer van mijn moeder, Martin van der Lee, had zelf een oliepersje gemaakt. Boven op het persje was een trechter bevestigd, daar werden de zaadjes ingedaan. De as is van voren van diepere gleuven voorzien, die spiraalsgewijs lopen, deze gleuven worden naar achter gezien steeds ondieper. Daardoor worden de zaadjes tussen de buitenwand en de as fijn gedrukt. De olie vloeide via kleine gaatjes in de mantel naar onderen en werd opgevangen in een kom.
De pulp kwam aan de achterkant uit de pers. Hoe droger de pulp des te beter was de pers, de pulp bevatte dan geen olie meer. Aan de voorkant zit een instelbare schroefdop waarmee men de pers op druk kan afstellen. Het persje werd door een kleine elektromotor aangedreven met behulp van een platte riem.
Foto: Martien van Dooren
De olie werd door een theedoek gezeefd, om kleine oneffenheden te verwijderen. Nu was het een hele toer om aan lege flessen te komen. De kurk werd in warm water enigszins week gemaakt, die ging dan makkelijker op de fles. De olie was gebruiksklaar voor het baken van aardappelen.
Foto: Martien van Dooren
Zo zie ik mijn moeder met twee flessen olie en een stuk spek naar Eindhoven fietsen, waar een vriendin woonde met een klein textielwinkeltje. De olie werd verruild voor een stuk stof, waarvan weer een broek werd gemaakt. Het was een waardevol ruilobject.
Foto: Martien van Dooren
Tegenwoordig wordt de raapolie met dieselolie gemengd.
Martien je geheugen is nog goed en het verhaal duidelijk omlijst met afbeeldingen. Bij kollermolens wordt de stenen ondergrond verwarmd zodat de er ruit geperste olie vloeibaarder wordt. In de metaal o.a. gebruikt bij het draadsnijden.
Bij de lente vakantie genoten we vooral in Frankrijk van de bloeiende bermen snel te verwarren met de Mosterdplant.
De boerenplicht, hetzelfde gold in Indonesië daar moest de bevolking, door de Japanners bezet, de Ricinus communis wonderolieboom aanplanten. https://nl.wikipedia.org/wiki/Wonderboom
De daaruit gewonnen olie was bestemd voor het vliegtuigenpark.
Aart
zei op 3 januari 2023 om 22:39
Ik heb jaren in Blomberg (D), Kreis Lippe, gewoond. In dit heuvelachtige gebied werd en wordt op grote schaal koolzaad (Raps in de Duitse taal) geteeld.
Tijdens de bloei wordt het stuifmeel van de koolzaad door de wind over grote afstanden verspreid. Het resultaat: voertuigen met een laag heel fijn geel stof. Vervelend maar eenvoudig met een wasbeurt te verwijderen. De grote plus van deze teelt: geel gekleurde akkers. Prachtig!
Rini de Groot.
zei op 3 januari 2023 om 22:59
En schrijf gebruikt bij het draadsnijden, op het werk zouden we een collega beetnemen. We smeerde overdadig de glijvlakken vóór het weekend van de gevulde gereedschapslade met Raapolie. En zagen hem op maandag met veel moeite de lade openen.
