Vrolijk fietsen de inwoners van Duifhuis over de droge bedding van de Leijgraaf. De harde, met gras begroeide beekbodem zorgt voor een prachtige snelfietsroute tussen Duifhuis en de Groenewoudse Brug. Veel beter dan die stoffige zandwegen; zo kom je nog eens snel in de Udense Straat. Kun je het je voorstellen? Het is een mooie, maar uitzonderlijke herinnering aan droge zomers waarin het beekje Leijgraaf nagenoeg geen water bevatte.
Geen doorkomen aan
Helaas past die herinnering niet bij alle jaren in de eerste decennia van de twintigste eeuw. Door het ontginnen van de Peelhorst krijgt het beekje steeds meer water te verwerken. De afvoercapaciteit van de Leijgraaf is in de natte wintermaanden onvoldoende, waardoor de omstreken van Uden in een waterspiegel veranderen. In maart 1918 staan de weilanden en de veldwegen in het Udens Broek tussen Moleneind en Hoogstraat compleet blank. Er is geen doorkomen aan.
Gelukkig blijft het doorgaand verkeer over de Veghelsedijk van wateroverlast gespaard. Het is de enige route om droge voeten te houden. Pas eind maart is het water uit de overgelopen weilanden verdwenen en is het weer mogelijk om met paard en kar door het Broek te gaan. Het hoge water dupeert landeigenaren en boeren. Het bemesten van de ondergelopen weilanden kan niet eerder dan de maand mei. Het is maar te hopen dat er nog enigszins te oogsten valt. Die onzekerheid is voor de Udense Boerenbond aanleiding om actie te ondernemen.
Schoonste en nuttigste werk
De bond wil de waterlossing in de Leijgraaf aanpakken. De bedding moet beter ‘geveegd’ worden door er gras en riet uit te halen. Door het uitgraven van de bedding kan de rivier bovendien meer water voeren. In 1919 start een speciale Leijgraafcommissie van de bond met de werkzaamheden. Met trots, want het is volgens de voorzitter het schoonste en nuttigste werk dat er in 50 jaar in het Udense ter hand genomen wordt. Het tegengaan van de wateroverlast kan de boeren jaarlijks duizenden, misschien zelfs tienduizenden guldens besparen.
Kortom, een voordelige zaak van algemeen belang. Daar komt nog eens bij dat er tijdens het uitdiepen en vegen van de Leijgraaf ter hoogte van de Groenewoudse Brug een ijzeren geldkistje uit het slijk wordt opgevist. Dat kistje was onlangs gestolen uit het Udense raadhuis. Waar de aanpak van de Leijgraaf al niet goed voor is! Maar ook zonder dit leuke feitje is de aanpak van de waterlossing de moeite waard en blijkt het z’n vruchten af te werpen.
Met trots
Immers, twee jaar later verkondigt de Udensche Courant met trots: Thans is er nog geen halve meter hoogte water in de Leijgraaf, terwijl andere jaren om deze tijd het gehele Broek diep onder water zat. Daar zijn alle landbouwers langs het beekje mee geholpen. En die fietsers uit Duifhuis? Die ondervinden geen hinder van de aanpassingen. In de zomer van 1921 fietsen ze weer vrolijk door de bedding van de Leijgraaf.
Dit verhaal verscheen eerder in Brabants Dagblad
