Vrouwenkruidt in Eindhoven

Op mijn achttiende kwam ik naar Nederland om in Utrecht te gaan studeren. Vanuit die verbazing over de macht van mannen was het niet gek dat ik me in 1970 onmiddellijk aansloot bij Dolle Mina, waar ik onder meer meedeed aan de actie ‘Baas in eigen buik’ tijdens een gynaecologencongres in het Academisch Ziekenhuis in Utrecht. (Op de foto hierboven sta ik helemaal links.)

Twee jaar later verhuisde ik naar Eindhoven en ook daar zette ik me actief in voor de vrouwenstrijd. Het actievoeren door Dolle Mina was na het eerste jaar wat minder geworden. Toen er tijdens een van de vele discussies het verwijt viel dat we de vrouwen om wie het ging niet zouden bereiken, viel bij mij het kwartje: de vrouwen die bereikt moeten worden, dat zijn wij zélf! We strijden niet voor anderen, we doen het voor onszelf.

Dat leverde een heel nieuwe energie op, omdat daardoor de vraag naar boven kwam wat we dan voor onszelf zouden willen. Dat leidde in 1975 tot de oprichting van een feministisch vormingswerkproject in Eindhoven, dat de naam Vrouwenkruidt kreeg. Met twee betaalde krachten (Mia Zaat en ik deelden één baan) organiseerden we cursussen als 'Hoe zeg je wat je denkt' en 'Hoe doe je wat je wilt'. De kern van het Vrouwenkruidt bestond uit zo’n tien vrouwen, allemaal vrijwilligsters. Al gauw ontstonden er allerlei soorten groepen: groepen voor dikke vrouwen, groepen voor oude vrouwen, VIDO-groepen en zo voort.

Ook trokken we de wijken in. Daar organiseerden we in buurthuizen en wijkcentra een basale variant op de genoemde cursussen, de zogenaamde variacursus. In wijken als Woensel-West was dat nog best moeilijk. Omdat we ook grote behoefte hadden aan een gemeenschappelijke plek, richtten we in 1975 het Vrouwenhuis op als ontmoetingscentrum. Bij de opening zongen we dit lied. Het was niet op een toplocatie en er was ook nauwelijks geld voor, maar het liep geweldig en het was in de jaren 1975-1980 ook altijd erg druk. Het vrouwenhuis werd een belangrijk centrum voor de vrouwenstrijd in Eindhoven.

Het Jaar van de Vrouw, 1975, was ook het jaar dat we begonnen met FORT-groepen: Feministische Oefengroepen Radicale Therapie. Het waren er een stuk of vijf, die ieder twaalf maal onder begeleiding bijeenkwamen en daarna vaak nog jaren zelfstandig verder gingen. Om te starten hadden we een Amerikaanse vrouw (Gail Pheterson) naar Nederland gehaald die ons alles over deze vorm van therapeutische oefengroepen vertelde en ons trainde. Daarna konden we zelf aan de slag.

Contacten met de Toneelwerkgroep Proloog, ook uit Eindhoven, leidden tot discussies binnen deze groep en een groeiende overtuiging, ook onder de mannen, dat vrouwenemancipatie een belangrijk thema was, waar ze aandacht aan moesten besteden. Dat kwam vervolgens tot uiting in een aantal voorstellingen die specifiek over vrouwenproblemen gingen, zoals 'Vrouwen als het aan ons ligt' of 'De missvorming van Mollie'.

Intussen begonnen er ook FemSoc-groepen (Feministische Socialistische Vrouwen), VIDO-groepen (Vrouwen In De Overgang) en werd een oudere vrijwilligster van het Vrouwenkruidt heel actief in de groep Vrouwen en Medicijngebruik. Én het Vrouwenhuis organiseerde acties tegen seksueel geweld tegen vrouwen. De zogenaamde Heksennachten waren bedoeld om duidelijk te maken dat de straten, ook als het donker is, ook van ons en voor ons zijn.

We gebruikten leuzen als 'als een meisje nee zegt, bedoelt ze ook nee' om duidelijk te maken dat er nog heel veel beter kon. We probeerden onszelf en andere vrouwen te helpen om de eigen kracht te ontdekken, om zo slechte situaties met hulp van elkaar te veranderen. Dan kon heel klein zijn (maar daarom niet minder belangrijk), door elkaar te helpen met hoe te reageren op verwijten (vooral van mannen) dat we 'gefrustreerde wijven' zouden zijn (niet in het defensief gaan, maar zeggen: ja, inderdaad, en daar hebben we heel goede redenen voor); dat we 'tegen mannen' zouden zijn ('het is geen wedstrijd') of dat we zouden 'zeuren'. Dat laatste wilden we zeker niet en we wilden dat gevoel ook niet over onszelf hebben.

Een voorbeeld: een van de vrouwen had een goede afspraak (dacht ze) met haar man over een verdeling van huishoudelijk werk. Zij zou koken, hij de afwas doen. Hij deed dat ook, maar 'vergat' telkens weer de pannen. De vraag was nu: hoe krijg ik hem zover dat hij die óók doet, zonder dat ik hem er iedere keer aan moet herinneren, en dus een zeurkous word? De groep suggereerde: stop met koken, want je hebt geen schone pannen meer. Ofwel: handel zelf consequent en maak daardoor duidelijk wat de gevolgen zijn van bepaald gedrag.

Maar die hulp bij het veranderen van slechte situaties ging ook dieper. We hebben in die jaren een Vrouwentherapiecentrum opgericht dat meer dan 20 jaar heeft gefunctioneerd. Subsidie ging overigens bijna geheel op aan de ruimte en dergelijke, de vrouwen die er werkten deden dat veelal als vrijwilligster.

Ik heb daar in Eindhoven echt een fijne, sprankelende tijd gehad. Als ik erop terugkijk zie ik dat we veel hebben bereikt en dat we het goed hebben gedaan. Rond 1980 ging ik zelf meer in het landelijk circuit werken. Eerst bij 'Eva Bijt Door', het in 1977 opgerichte Emancipatories Vrouwen Vormingswerk van het ministerie van CRM (zie over deze actiegroep de video hieronder). Later bij VIA (Vrouwenhulpverlening, Informatie en Advies) als ondersteuning voor de vrouwenhulpverlening.

Maar die jaren bij Vrouwenkruidt zijn me altijd blijven inspireren, tot op de dag van vandaag.

Filmfragment: 'Nel Willekens en Eva Bijt Door' (YouTube). Fragment uit oral history project Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis. Interviewer: Josien Pieterse. Projectleider & cameravrouw: Grietje Keller.

Naar het thema Rebellerende vrouwen

Reageren en oud materiaal sturen

Reageer hieronder, deel je herinneringen aan de vrouwenbeweging en vul deze pagina aan! Foto's kun je sturen naar info@bhic.nl. Wij voegen ze dan hier toe.