In 1842 bouwde Hubertus Philppus van Roermund uit Oss een looierij in Waalwijk aan de Grotestraat (nu huisnummer 286, het huis met de ossekop), zo dicht mogelijk bij het stromende water van de Loint (spreek uit als Lunt).
Het huis met de ossekop
In 1848 nam zijn zwager Norbertus Gragtmans die looierij van hem over. Tussen 1856-1865 breidde de looierij flink uit tot 14 kuipen, waarmee Gragtmans tot de middelgrote looiers van Waalwijk ging behoren.
In 1875 ging het bedrijf over op Norberts zonen Jacobus en Cornelis, die in 1885 al 27 kuipen exploiteerden. In 1887 kocht Jacobus het landgoed Plantlust en begon daar zelfstandig een leerlooierij en een handel in looistoffen. In 1891 trouwde hij met een dochter van de welgestelde ondernemer Joseph van Baal.
De leerlooierij
In 1892 haalde Jacobus zijn zwager Hendrik Wiesman (eveneens getrouwd met een dochter van Joseph van Baal) over zijn kapitaal te investeren in een nieuwe looimethode (Gragtmans had de Nederlandse rechten weten te verwerven van een Frans prodédé) en mechanisatie van de looierij. In 1898 was de stoomlooierij van Gragtmans en Wiesman in aanbouw.
Op 1 mei 1899 richtten de beide zwagers een handelsvennootschap onder firma op: “Gragtmans & Wiesman”. De technische leiding berustte bij de vakman Gragtmans, terwijl de administratie, de kas, de boekhouding, de corrspondentie en het binnenhalen van orders voor rekening van Wiesman kwam, die behalve dat hij een groot eigen vermogen had, ook bij een bankonderneming werkzaam was geweest.
Parijs 1900
De goede kwaliteit van het geproduceerde leer vond snel zijn weg naar de schoenfabrikanten. Op de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1900 verdiende het leer van Gragtmans & Wiesman een bekroning. Uitbreidingen volgden elkaar snel op in 1900, 1903/4, in 1908 en in 1909. De jaarproductie kwam op bijna 20.000 huiden, zijnde ongeveer 8% van de totale Nederlandse productie aan zoolleer.
De Eerste Wereldoorlog bracht een periode van bloei voor de leerlooierij. Ook Gragtmans & Wiesman profiteerde. De beide vennoten verdienden een jaarinkomen van meer dan 100.000 gulden. Vanaf 1916 verliep de productie moeizamer vanwege een gebrek aan grondstoffen (huiden en looistoffen), maar door de gestegen prijzen nam het bedrijfsresultaat nog steeds toe. De omslag kwam na 1920, toen de schoenindustrie in het slop raakte door buitenlandse concurrentie en overproductie. De looiers merkten dat als toeleveranciers natuurlijk ook.
Het Laantje van Gragtmans op Huis Plantlust (foto: Streekarchief Langstraat Heusden Altena)
Ondanks de wereldwijde economische crisis van 1929 bleef de productie van Gragtmans & Wiesman in de jaren dertig vrij stabiel. De Tweede Wereldoorlog betekende een flinke dip, maar direct na de oorlog bloeide de leer- en schoenindustrie op. Vanaf 1951 nam de behoefte aan zoolleer echter sterk af en G&W speelden daarop in door het looien van huiden voor zoolleer (het zogenaamde GraWi-leer) in drie jaar tijd af te bouwen. Men begon overleer te produceren en experimenteerde met nieuwe looiprocédé’s.
Na 1958 nam de productie drastisch af en in de loop van 1965 concludeerden de vennoten (inmidels van de derde generatie) dat de firma niet langer meer rendabel kon worden voortgezet. In juni 1967 werd de bedrijfsuitoefening definitief gestaakt en op 21 augustus 1978 werd de firma definitief ontbonden.
Ik ben op zoek naar meer informatie over de looierij van mijn Opa.
Waltherus Schonis, dez had een kleine leerlooierij in Waalwijk.
Het zou fantastisch zijn als ik daar wat meer informatie kan bemachtigen.
Kunt u mij daar aan helpen
Annemarie van Geloven namens BHIC
bhiczei op 3 mei 2011 om 21:34
Beste Fred Schonis, als uw opa een klein bedrijfje heeft gehad, raad ik u aan eerst bij onze collega's van het Gemeentearchief Waalwijk de hinderwetvergunning(en) van de looierij op te zoeken. Daar zitten meestal ook plattegronden bij.
Verder is er ook nog het bedrijfsgebouw. Naar de ouderdom en de eigenaren van het gebouw kunt u bij BHIC vrij gemakkelijk onderzoek doen in ‘Digilegger’, het gedigitaliseerde rijkskadaster. Hierin vindt u ook verwijzingen naar notariële akten van aan- en verkoop, die door de Hypotheekbewaarder zijn overgeschreven en geregistreerd. Als u zelf geen kadastraal nummer weet, staat dat waarschijnlijk op een hinderwetvergunning.
Verder zijn er nog wel meer bronnen, maar ik zou hier mee beginnen. In de index op het handelsregister op de website van BHIC (links van het zoekscherm van het groene domein Onderzoek) zie ik geen handelsdossier van uw opa. Eenmansbedrijfjes hoefden zich toen niet te laten registreren.
Succes met uw onderzoek!
Corry lasschuit
zei op 26 april 2015 om 16:53
Ik ben op deze site gekomen omdat ik een horloge in handen heb gekregen uit de inboedel van een oom van mijn man. Het zakhorloge lijkt een geschenk voor zijn opa voor 25 jaar in dienst zijn bij Gragtmans& Wiesman. Erg leuk om over het bedrijf te lezen. De opa van mijn man werkte er vanaf 1904. Ook de oom van mijn man was leerlooier en heeft zijn hele leven in Waalwik gewoond.
josvanriel
zei op 22 januari 2017 om 21:34
Hierbij een reactie: Ik meen dat dit verhaal vooral thuis hoort in de gemeente Waalwijk. Het heeft niet meer te maken heeft met Loon op Zand / Kaatsheuvel dan dat het gaat over de schoenindustrie en in het bijzonder de leerlooierijen (in de Langstraat.) m.vr.gr. jvr
Mariët Bruggeman
bhiczei op 23 januari 2017 om 14:39
Bedankt voor je reactie Jos. Het verhaal gaat inderdaad meer over Waalwijk, maar volgens mij is het verhaal daar ook geplaatst. Het heeft in ieder geval het kenmerk 'Waalwijk' gekregen. Of snap ik je opmerking nu verkeerd?
Giel de Haan
zei op 6 oktober 2021 om 20:30
Ik vind het een mooi verhaal over de geschiedenis van de looierij van Grachtmans en Wiesman.
Ik ben geboren en getogen in Waalwijk en woon nu al 54 jaar in Oss.
Ik ben bezig om het verleden van mijn familie (de Haan) uit te zoeken en ik kom daarbij landgoed Plantlust tegen.
Een verre neef van mij. Jean Baptist de Haan,heeft daar gewoond of heeft het landgoed in bezit gehad.
Ik probeer zo veel mogelijk informatie over de geschiedenis van het landgoed te achterhalen.
Jan Baptist Crillaerts heeft in 1819 op deze locatie huis tuin en erf pakhuis schuur, stalling, paardenoliemolen verkocht aan Jacob Edward Ernst, kapitein wonende te Antwerpen voor 12.000,-
in 1822 is het weer verkocht aan Johannes Petrus Scholten voor 16.500,-
In 1867 wordt het huis ,koetshuis paardenstal enz genaamd "Plantlust" , getransporteerd van Cornelia Petronella van Heijst echtgenoot van Jan Hendrik van Lierop naar Jan Baptist de Haan med. dr.
Jacobus Grachtmans koopt in 1887 huize Plantlust van de Haan voor 13.500,-
Waarschijnlijk is het landgoed opgericht door de familie Crillaerts.
Heeft de familie Leonardus Dominicus van Heijst tussen 1822 en 1867 daar gewoond voordat het in bezit kwam bij de Haan?
Leonardus Dominicus van Heijst, die landmeetkundig ingenieur was en jarenlang burgemeester van Waalwijk is geweest was een oom van Jean Baptist de Haan.
Er zijn wat losse eindjes die nog aan elkaar moeten worden geknoopt, wellicht kunt u mij hierbij nog helpen.
Marilou Nillesen
bhiczei op 11 oktober 2021 om 11:08
Zoals je ziet, komt dit van het Streekarchief Langstraat Heusden Altena. Mogelijk is daar nog meer informatie voor handen? Andere mogelijkheid is dat je een keertje naar onze studiezaal komt om daar in het kadaster te duiken. Ik stuur je alvast een linkje met meer informatie daarover:
Johannes Petrus SCHOLTEN, Heer van Gansoijen, advocaat, griffier vredegerecht, kantonrechter, gedoopt op 24 11 1785 te Rio de Berbice, overleden op 29 10 1846 te Wageningen . In 1828 koopt hij de Heerlijke Rechten van Gansoijen en hij gaat de achternaam Scholten van Gansoijen voeren, Hij is eigenaar van 1822 tot 1834, Dan verkoopt hij het landgoed wegens vertrek naar Wageningen
Marilou Nillesen
bhiczei op 4 februari 2022 om 14:22
Mooie en interessante aanvulling, Bert! Dank daarvoor.
Giel de Haan
zei op 4 februari 2022 om 18:56
Op de site van de vereniging van eigenaren van de Looimeesterresidentie lees ik het volgende.
" Jacobus Grachtmans eigenaar van een looierij aan de Grotestraat 134 liet in 1887 zijn oog vallen op het landgoed " Plantlust" als vestigingsplaats voor een nieuw te bouwen fabriek .
Hier stond de vroegere woning van de kort ervoor overleden huisarts J. B. de Haan.
Dit voorname huis was in 1761 gebouwd door de zeer rijke grondbezitter en graanhandelaar J.B. Crielaers en was door de welgestelde griffier van het kantongerecht J. B. Scholten omgevormd tot een mondaine notabelenwoning."
Bij dit v erhaal staat ook een foto van het schilderij van Henri Knip eind 19e eeuw van het woonhuis van J.B. Scholten, dezelfde foto dus die in dit artikel staat.
Nu kom ik verder een beschrijving tegen van het rijksmonument ID:521847
Daar wordt het volgende geschreven " Woonhuis met bedrijfsruimte van een leerfabrikant, die een deel van een oude boerderij bevat. Het pand is gebouwd in ca 1860 met gebruik van elementen in neoclassistische vormgeving.
Het gebouw ligt aan de Grotestraat in de kern van Waalwijk.
Oorspronkelijk lag op deze plek het landgoed Plantlust. De boerderij die nu is opgenomen in het woonhuis dateert blijkens jaartal ankers uit 1761 en was met de achterkant naar de Grotestraat gericht.
Verder heb ik veel informatie kunnen vinden in Waalwijk Wiki.
Bert Meijs
zei op 4 februari 2022 om 19:11
Scholten was de enige zoon van Wilhelmine Scholten-Pronck, een rijke weduwe die een deel van een plantage bezat in West Indie. Ze bezat zelf een 20 tal huislaven voor ze na het overlijden van haar man naar Drunen enlar=ter Waakwijk vertrok. Na haar overlijden erfde haar zoon een omvangrijk bezit en kon hij Plantlust kopen. Hij schonk de Hervormde kerk aan de haven in Waakwijk in 1821 ook een orgel gebouwd door de Bredase orgelbouwer Cornelis van Oeckelen.
Gragtmans kocht het pamd in 1887 via een openbare veiling na het overlijden van de Haan, verkoop te vinden via Delpher
Giel de Haan
zei op 4 februari 2022 om 22:21
In Wiki Waalwijk staat een artikel " Het gemeentebestuur in ballingschap"
Daar staat in " Vanaf 1844 tot aan het gereedkomen van het nieuwe raadhuis ontving Leonardus Dominicus van Heijst de raad in zijn huis. Hij woonde aan het andere einde van de Grotestraat.
Later kwam dit pand in het bezit van de familie Gragtmans
Van Heijst is overleden op 20 april 1866.
Op 22 -6-1866 wordt Plantlust getransporteerd van Cornelia Petronella van Heijst naar Jan Baptist de Haan
Wat betreft de foto van de looierij met de schoorsteen zou ik aan Pieter Roskam willen melden dat ik gezien de kerk op de achtergrond in de foto eerder denk dat de foto is gemaakt vanuit de Kerkstraat
Dat zou de Looierij kunnen zijn die in 1886 door Cornelis van der Heijden achter zijn huis aan de Grotestraat hoek Kerkepad is gebouwd
