In Hoog Bezoek belicht De Gelderlander de periode 1895-1928 aan de hand van de werkbezoeken van commissaris van de Koningin Van Voorst tot Voorst. In samenwerking met het Brabants Historisch Informatie Centrum. Vandaag aflevering 47: ruzie over veldwachter.
Op 30 april 1921 komt de commissaris der Koningin naar Cuijk want er is ruzie. Het botert niet tussen Gedeputeerde Staten (GS), waarvan hij voorzitter is, en de gemeenteraad. Het jaar 1921 is al een fiks eind op dreef, maar GS weigeren de begroting goed te keuren.
Eigenlijk is er vooral een conflict tussen de burgemeester, Josephus van de Mortel, en de gemeenteraad, aangevoerd door het raadslid Martens. De ruzie ontstaat begin dat jaar als B en W, veel te laat, hun begroting aanbieden. De sfeer is al beladen. Martens is woedend want er is een groot tekort in de gemeentekas geconstateerd. Bij de distributie van levensmiddelen, door het Rijk ingesteld vanwege de schaarste tijdens de Eerste Wereldoorlog, is een grote hoeveelheid kaarsen en spek verdwenen. ‘Door de Maas gespoeld’, zo heet het. De gemeente moet gaan lenen. Terwijl de gemeentekas al zo te lijden heeft gehad van schade door de watersnood van 1920.
In die sfeer komt de burgemeester met het voorstel om de tijdelijke, derde veldwachter nog een jaar aan te houden. Dat kost 700 gulden. Wethouders én raad staan paf. Ze houden Van de Mortel voor dat de raad een jaar geleden al tegen die verlenging was. Waar haalt de burgemeester het lef vandaan om het opnieuw voor te stellen?
In 1918, in de nasleep van de oorlog, was besloten tijdelijk een derde veldwachter aan te stellen in Sint Agatha. Die moest in het buitengebied optreden tegen de vele smokkelaars. Smokkelen was lucratief want in het nabijgelegen Duitsland – in oorlog – was alles schaars. Er liep ook vreemd volk rond in Sint Agatha: deserteurs die roofden en vernielden. Piet van Dinten, tot dan opzichter op landgoed Tongelaar, werd tijdelijk aangesteld en hij deed flink zijn best.
Voorjaar 1920 was het rustig geworden, vond de gemeenteraad. Die wilde Van Dinten ontslaan. De burgemeester wilde echter dat de politieman bleef. Omdat Van Dinten een groot gezin had, hij had naast zichzelf en zijn vrouw dertien monden te voeden, ging de raad nog één keer overstag. Hij zou tot eind 1920 mogen blijven, maar ondertussen uit moeten kijken naar een andere functie.
En dan komt de burgemeester begin 1921 doodleuk vertellen dat hij Van Dinten nog weer eens een jaar wil aanstellen!
De commissaris schrijft: Ik was naar Cuijk gegaan omdat G.S. moeielijkheden hadden met den gemeenteraad: de Raad wilden den veldwachter te St. Agatha wegdoen; de burgemeester wil hem behouden. De benoodigde gelden moeten op de begrooting uitgetrokken; de Raad wil daar niet aan. Houden G.S. hun eisch vol, dan zal – zoo dreigt men – de Raad en corps ontslag nemen.
Het bezoek van de commissaris was vergeefs. De raad ging niet overstag en GS pasten daarom de begroting ambtshalve maar aan. Zodat Cuijk de veldwachter toch moest betalen. In 1922 herhaalde het geval zich. Raadslid Martens was woedend en liet optekenen dat die Van Dinten ook nog eens zijn zoon had verbaliseerd omdat die zonder licht had gefietst. Terwijl de zon pas dertien minuten onder was…
Van Dinten bleef nog jarenlang veldwachter. En Van de Mortel gewoon burgemeester, 41 jaar lang.
Illustraties
Portret van burgemeester Van de Mortel (collectie BHIC, fotonr. CUI0012)
Eigenlijk is er vooral een conflict tussen de burgemeester, Josephus van de Mortel, en de gemeenteraad, aangevoerd door het raadslid Martens. De ruzie ontstaat begin dat jaar als B en W, veel te laat, hun begroting aanbieden. De sfeer is al beladen. Martens is woedend want er is een groot tekort in de gemeentekas geconstateerd. Bij de distributie van levensmiddelen, door het Rijk ingesteld vanwege de schaarste tijdens de Eerste Wereldoorlog, is een grote hoeveelheid kaarsen en spek verdwenen. ‘Door de Maas gespoeld’, zo heet het. De gemeente moet gaan lenen. Terwijl de gemeentekas al zo te lijden heeft gehad van schade door de watersnood van 1920.
En dan komt de burgemeester begin 1921 doodleuk vertellen dat hij Van Dinten nog weer eens een jaar wil aanstellen!
