Al in 1649 komen we het (nu in de volksmond genoemde Oda putje) tegen in de archieven, bij een verdeling van de bezittingen van Alphonsa van Heessel.
Alphonsa was een van de nakomelingen van het geslacht van Joannes van Heessel, erfsecretaris van Peelland. In die akte vermaakte zij een gedeelte van haar bezittingen waaronder het ‘Cuijlken of fonteijntken’ aan Peter Janssen van Heessel. In de akte staat aangegeven dat ‘Peter sal moeten gedogen dat het gedeelte van Joost Verberck sal mogen water haelen aenen cuijl of fonteijntken’.
Adriaan Brock (1775-1834) beschrijft het geheim zo’n 150 jaar later in zijn manuscript over de geschiedenis van Sint-Oedenrode: "Wat deze buurt vooral opmerkzaam maakt is dat men aldaar op de hoogst oord een klein bronwater aantreft, zijnde een klein putje doorgaans het fonteintje genaamd, welk water zeer klaar en bijzonder smakelijk is, het houdt door een soort van wel altijd water." Zo’n 370 jaar later is het het cuiltken of fonteintken er nog altijd. Vanaf de de Lieshoutseweg richting Moerkuilen ligt naast het water een wandelpad en naast dat pad moet het ergens liggen.
Maar klopt dat alles wel? Of heeft er iemand jaren geleden daar zomaar voor de lol een gat gegraven en doen voorkomen dat dat het eeuwenoude cuiltken moest zijn dat in een akte van 1649 beschreven werd? Het kan zelfs nog ouder zijn geweest en mogelijk bestond het al in de tijd dat de Heilige Oda hier begraven werd, volgens overleveringen in 726 te Sint-Oedenrode.
In 1832 bij het begin van het kadaster was Hendrik Kerkhof rentenier de eigenaar van de grond waar het Cuiltken lag. Opgevolgd door de familie Smits, waarvan Maria Mathilda Smits huwde met Petrus Coovels, grondeigenaar. Na 1900 komt het in handen van Marinus van Dijk gehuwd met Maria van Vijfeijken en rond 1960 kwam het perceel in handen van Staatsbosbeheer.
Kaart circa 1963
De Moerkuilen ligt tussen het Everse akkerpad, de Lieshoutsedijk en de rivier de Dommel, een van de mooiste plekjes van Sint-Oedenrode. Als je daar een kijkje neemt lijkt het of je een paar eeuwen terug in de tijd bent. In het buurtschap Everse liggen nu nog veel belangrijke goederen, zoals de Dekanijhoeve, in vroegere tijden toebehorende aan de Deken van het Capittel van Sint Oda (nu Eversestraat 27), de Grote Gasthuishoeve van Den Bosch (nu Middelsteeg 4) en Hoeve Ten Velde, van ouds een bezitting van oude geslacht van Boxhoorn (nu Dreef 3). Oetelaar’s Hoeve in de Everse (nu Zijtaartseweg 7) behoorde toe aan Jonker Arnold van Oetelaar, hij was ook eigenaar van het adellijk slot Rijsingen.
Foto’s: Henri van Weert
Bronnen
Adriaan Brock (1775-1833) Beschrijving der Vrijheid Sint-Oedenrode deel I, p. 47 deel II, p. 177-183 BHIC, Schepenbank 1548-1811 toegang 7636 BHIC, Gemeentelijk Kadaster Sint-Oedenrode 1832-1971, toegang 7739
