In Hoog Bezoek belicht De Gelderlander de periode 1895-1928 aan de hand van de werkbezoeken van commissaris van de Koningin Van Voorst tot Voorst. In samenwerking met het Brabants Historisch Informatie Centrum. Vandaag aflevering 40: ijzererts.
Broekgronden zijn laag gelegen en drassig en waren niet de meest geliefde landbouwgronden. Vaak waren ze daarom eigendom van de gemeente en niet van een boer die er gewin van kon maken. Wat schrijft de commissaris na zijn bezoek aan Mill en Sint Hubert in 1902? Dit: In het Broek zit nogal ijzererts. Omstreeks 1870 is er nogal wat uitgehaald. Men had toen een tramspoor gelegd van de Maas naar het Broek, om het erts te vervoeren. Destijds werd voor die erts niet heel veel geld betaald: f. 100 per H.A. Nu is het duurder: dezer dagen werd onder Mill f. 3.000 betaald, om uit 2 H.A. de erts te mogen delven.
En zo was het: voor Mill leverden de broekgronden goud geld op. Om de roodaarde in de grond, het ijzererts, zat de opkomende staalindustrie te springen. Drie jaar na die gouden deal van Mill, die in 1902 het ijzererts in de Groespeel voor 30.000 gulden verkocht aan de Eerste Hollandsche IJzererts Maatschappij uit Rotterdam, lachten B en W nog in hun vuistje, zo verklapt de commissaris na zijn bezoek op 14 maart 1905: De prijs is thans zoo gedaald, dat daardoor nog geen f. 3.000,- zou te bedingen zijn.
Het ijzeroer was door de plaatselijke bewoners eeuwen eerder al ontdekt. Er werd gereedschap van gemaakt. De keiharde ijzerlaag, onder een veenlaag van dertig centimeter, bleek echter ook stevig bouwmateriaal. In de vijftiende-eeuwse kerktoren van Sint Hubert zijn de stenen van oerijzer nu nog te zien. De laag ijzererts, soms wel 80 centimeter dik, werd ontgonnen door de grond ónder die laag weg te graven. Dan brak het erts in stukken en kon het worden weggehaald.
De broeklanden werden ook wel met bomen aangeplant om aan het hout wat te verdienen. Maar door het erts konden de bomen niet diep wortelen. Dat ontdekten ze in Wanroij: al bij een onbeduidende storm waaiden de bomen om.
De roodaarde lag over een groot gebied verspreid en werd ook in Haps gevonden. In 1880 verkocht het Hapse bestuur aan een Graafse ondernemer het ijzererts op 45 are grond bij de Putselaar voor 550 gulden. Drie jaar later bedachten ze meer te kunnen verdienen door het erts bij inschrijving te koop aan te bieden. Heel slim. Dezelfde Graafse ondernemer, J. Hillen, schreef in voor het perceel bij de Steenakker. Maar zijn bod van 750 gulden kon niet op tegen dat van de Duitse ondernemer Carl Schroers, die 1.100 gulden op tafel legde.
Duitse staalondernemers uit het Roergebied waren graag gezien. Ook het gemeentebestuur van Beugen en Rijkevoort wist de arme grond in het Rijkevoortsche Broek, waar het erts ook onder de oppervlakte lag, om te zetten in klinkende munt. August Klenn uit Ruhrort betaalde er 450 gulden voor. Hij hoefde het grootste deel van het bedrag pas bij aanvang van het werk te beginnen, maar de Duitser wilde het erts zó graag hebben dat hij al had betaald nog voordat de gemeenteraad had ingestemd. B en W hadden weinig moeite om de raad te overtuigen. Zeker niet toen ze vertelden dat ná de delving van het erts de grond heel geschikt zou zijn voor boomaanplant: dat zou degelijk hout opleveren dat de gemeentekas opnieuw zou spekken.
Foto's
Een hoeksteen van ijzerbroeksteen in de kerktoren van Sint Hubert. Foto: Geurt Franze
Beeld van de IJzerbroekwerker in Sint Hubert. Foto: BHIC / Henk Buijks
Dit verhaal verscheen eerder in dagblad De Gelderlander.
Het ijzeroer was door de plaatselijke bewoners eeuwen eerder al ontdekt. Er werd gereedschap van gemaakt. De keiharde ijzerlaag, onder een veenlaag van dertig centimeter, bleek echter ook stevig bouwmateriaal. In de vijftiende-eeuwse kerktoren van Sint Hubert zijn de stenen van oerijzer nu nog te zien. De laag ijzererts, soms wel 80 centimeter dik, werd ontgonnen door de grond ónder die laag weg te graven. Dan brak het erts in stukken en kon het worden weggehaald.
Duitse staalondernemers uit het Roergebied waren graag gezien. Ook het gemeentebestuur van Beugen en Rijkevoort wist de arme grond in het Rijkevoortsche Broek, waar het erts ook onder de oppervlakte lag, om te zetten in klinkende munt. August Klenn uit Ruhrort betaalde er 450 gulden voor. Hij hoefde het grootste deel van het bedrag pas bij aanvang van het werk te beginnen, maar de Duitser wilde het erts zó graag hebben dat hij al had betaald nog voordat de gemeenteraad had ingestemd. B en W hadden weinig moeite om de raad te overtuigen. Zeker niet toen ze vertelden dat ná de delving van het erts de grond heel geschikt zou zijn voor boomaanplant: dat zou degelijk hout opleveren dat de gemeentekas opnieuw zou spekken.
